Gündüz Yırtıcı Kuşları, Zirvelerin Hükümdarları

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Uçan kuşlar, rüzgara hükmeder; orası kesin! Bununla birlikte, gündüz yırtıcı kuşlarını farklı kılan olağanüstü yetenekleri, onlara besin zincirinde ayrıcalıklı bir konum sağlar. Başka bir deyişle bu kuşlar, zirveleri yönetir.

Bu hayvanlar, yalnızlığı sever ve genellikle bekar evlerini kayalara, uçurumlara ve ağaç tepelerine inşa ederler. Güçlü kanatları sayesinde oldukça yükseklere çıkabilir ve yüksek hızda uçabilirler. Ayrıca görme yetenekleri keskindir ve avlarını çok, çok uzaklardan görebilirler. Onları harika avcılar yapan da bu özellikleridir.

En çok bilinen gündüz yırtıcı kuşları; Kartallar

Kartallar, popüler kültürün en sembolik kuşlarıdır. Atmacagiller (Accipitridae) familyasına ait olan bu kuşlar, birden fazla türüyle dünyanın her bir yanına dağılmıştır.

Kuzey Amerika’nın amblemi; Kel Kartal

Haliaeetus leucocephalus, deniz kartalları grubuna aittir (balık kartallarıyla karıştırılmasın). Bunlar, hızlı bir çıplak dalışla, yakalanacak balık aramak için su üzerinde süzülme alışkanlığına sahiptir. Ayrıca bu kartal türü, balık bulamadığı zaman tavşanları, sincapları ya da kemirgenleri yer. Hatta bazen tilkileri veya geyik yavrularını bile avlayabilir.

İnsanlar, tarih boyunca onlara birçok şekilde, her türden kötülük atfedip durdular; ancak bu kuşun küçük çocukları toplamayı sevdiği doğru değil.

Sadık bir yırtıcı hayvan mı? Altın kartal hakkında bazı merak edilenler

Kaya kartalı (Aquila chrysaetos), dünyadaki en yaygın yırtıcı kuşlardan biridir. Kuzey Yarımküre boyunca kayalık yüzeylerde yuva yapar; yaşam alanları, Kuzey Amerika, Avrasya ve Kuzey Afrika’nın çoğunu kapsar.

Bu kartalların güçlü bir kas sistemi vardır ve olağanüstü saldırılar gerçekleştirebilir. Geçmişte Tatarlar, onları kafeste yetiştirirdi ve avcılık için eğitirdi.

Gri deniz kartalı

Harpia harpyja, güney Meksika’dan Arjantin’e kadar olan her yerde yaşar; böylece onlar, Güney ve Kuzey Amerika’nın büyük bir kısmını doldurmuş olur. Bu kuş türü, Batı Güney Yarım Küre’nin en büyük kartalıdır. Konu küçük avları yakalamaya geldiğinde güçlü pençeleri, oldukça kullanışlıdır. Ayrıca olası yırtıcı hayvanların, bu kuşların yuvalarına yaklaşmayı iki kere düşünmeleri gerekir.

Şahin Kartalı

Bu kartal, havada asılı kalma yeteneğiyle bilinir ve yiyecek için yeryüzünü tararken uzun süre daireler çizerek süzülebilir. Bu muhteşem avcılar, bir sürüngen veya kemirgen görür görmez süpersonik bir planör haline gelirler. Kanatlarını geri çekip, onları vücutlarının yanında sıkıca tutarak avının üstüne birdenbire iner. Bayağı şahin (Buteo buteo) Avrupa’da, kızıl kuyruklu şahin (Buteo jamaicensis) ise Amerika’da yaşar.

“Çaylak” olarak bilinen gündüz yırtıcı kuşları

Çaylakların başlıca özellikleri; dar kanatları, ince bacakları ve hafif uçuşudur. En çok bilinen türü, kanat genişliği 150 cm.’yi aşan kızıl çaylak (Milvus Milvus) olabilir. Bu hayvanlar, açık ıssız alanlarda süzülmeyi tercih ettikleri Avrupa’da yaşar. Uzun ağaçlara yuva yapan bu kuşlar, yaklaşık üç – dört adet büyük yumurtalar yumurtlar.

Salyangoz çaylağı (Rostrhamus sociabilis) Florida’dan Arjantin’e kadar yayılır ve bataklıklı bölgelerde yaşar. Bu çaylaklar, o bölgede bulunan salyangozları takip eder ve en sevdikleri dala konduklarındaysa ustalıkla salyangozları kabuklarından ayırırlar.

Buradan hareketle bir ağacın altında bir yığın boş kabuk bulmak, orada kimin ziyafet çektiğinin bir ipucudur.

Diğer orta boylu, en çok bilinen gündüz yırtıcı kuşları

İşte öncekiler gibi iyi bilinen ancak onlardan daha küçük olan bazı familyalar:

Atmacagiller (Accipitridae) Familyası

Bayağı atmaca (Accipiter nisus), Avrasya ve Kuzey Afrika’nın birçok yerinde bulunan bu familyaya aittir. Atmaca, orman kuşlarının başlıca yırtıcı hayvanı olmasına rağmen herhangi bir habitatta bulunabilir.

Atmacalar, şehirlerdeki bahçe kuşlarını avlar ve boyut yönünden cinsel açıdan en dimorfik av kuşlarından biridir. Dişileri, erillere göre %25 daha fazla büyüyebilir.

Çayır kuşu (Accipiter gentilis), atmacalara göre daha büyük ve daha güçlüdür. Başlıca özelliği, yuvarlak kanatlarının uzunluğudur. Ayrıca pençeleri kuvvetli ve ölümcüldür. Koşan, yüzen bir hayvanı kolaylıkla ve aynı ölçüde yakalayabilir.

Doğangiller (Falconidae) Familyası

Bu familyada yaklaşık 60 cins bulunur; doğanlar ve kerkenezler de bu ailenin bir parçasıdır. Gündüz yırtıcılarının aksine bu familya, avlarını öldürmek için pençeleri kadar gagalarını da kullanır. Bunu yapmak için tomial çentik veya tomial diş olarak bilinen olağanüstü bir sert çıkıntı kullanır.

En meşhur yırtıcı kuşlar; Doğanlar

Bayağı doğan (Falco peregrinus) yırtıcıların en hızlı kuşlarından biridir. Avının üzerine aniden iner; genellikle küçük olan bu kuşlar saatte yaklaşık 273 km. hız yapar. Sıra dışı hızlarından dolayı doğanla avlanmada kullanılan en yaygın türlerden biridir.

Doğancılık hayranları, bu güçlü yırtıcı kuşun, alçaktan uçan “alçak bir kuş” olan atmacanın tam tersine, ak sungur ile birlikte yüksek uçan bir “asil kuş” olduğunu düşünür.

Ayrıca bazı insanlar, Arktik bölgesinin yerlisi olan ak sungurun (Falco rusticolus), tüm doğanların en güçlüsü ve en güzeli olduğunu iddia eder. Bu hayvanın pençeleri o kadar kuvvetlidir ki avlarını kaptıkları gibi tamamen parçalayabilir.

Kerkenezler

Kerkenez (Falco tinnunculus), yırtıcıların daha küçük bir kuşudur ve keskin, güçlü pençeleri vardır. Dahası, kemirgen ve böcek yiyerek beslenirler; bu yüzden insanlar, kerkenezi tarımsal alanlarda önemli bir haşere kontrolörü olarak görür. Son olarak en belirgin özelliklerinden biri, havada hareketsiz bir şekilde kalma yeteneğidir. Bu yeteneği sayesinde bu cins, havada sanki iple asılmış gibi görünür.

Gördüğünüz üzere gündüz yırtıcı kuşları, küçük omurgalılar için hızlı ve öldürücü olduğu kadar zarif hayvanlardır. Onları korumak ve sayılarını sabit tutmak çok önemlidir. Bunun nedeni, mahsullere zarar verebilecek böceklerin ve küçük memelilerin düşük popülasyonunu korumak için harika olmalarıdır.