Bilim insanı Konrad Zacharias Lorenz Avusturyalı bir hayvan bilimciydi, hayvan davranışı hakkındaki öne çıkan çalışmaları sayesinde 1973 yılında fizyoloji ve tıp alanlarında Nobel ödülünü kazandı.
Birçok bilim insanı Avusturyalı hayvan bilimci Konrad Lorenz’i modern etolojinin kurucusu olarak kabul eder. Dahası, bu bilim insanı karşılaştırmalı hayvan bilimsel metotları kullanılan hayvan davranışı çalışmalarının da öncüsüdür.
Fikirleri davranışsal modellerin evrimsel geçmişe kadar nasıl izlenebileceğini anlamamızda bize yardım etmiştir. Bunun yanı sıra, insanlardaki agresif davranışların köküne indiği çalışmalarıyla da bilinir.
1973’te fizyoloji ve tıp alanında kazandığı Nobel Ödülü’nü hayvan davranışları uzmanları Karl von Frisch ve Nikolaas Tinbergen ile paylaştı.
Biyografisi ve eğitimi
Konrad Zacharias Lorenz 7 Kasım 1903 yılında doğdu. Viyana, Avusturya’da büyüdü ve aynı zamanda Altenberg’de, Danube Nehri’nin yanındaki bir köyde, ailesinin yazlığında da yaşadı.
Başarılı bir ortopedi cerrahı olan Adolf Lorenz ve hekim Emma Lecher Lorenz’in en küçük oğluydu. Erken yaştan itibaren Konrad hayvanların yanında bulunmaktan ve onları incelemekten keyif alırdı.
Lorenz eğitimini Viyana’nın en iyi liselerinde tamamladı. Çocukluk arkadaşı Margaret Gebhardt da hayvanlara karşı ilgiliydi. Nihayetinde 1939 yılında evlendiler ve iki kız bir oğlan çocuğu sahibi oldular.
Genç Lorenz 1928 yılında Viyana Üniversitesi tıp bölümünden mezun oldu ve 1935 yılında Anatomi Bölümü’ne asistan profesör olarak atandı. Aynı zamanda aynı üniversitede 1933 yılında doktora alacağı hayvan bilimi alanı üzerine de çalışmaya başladı
Konrad Lorenz 27 Şubat 1989 yılında Altenberg, Almanya’da böbrek yetmezliğinden vefat etti.
Kariyeri ve başarıları
Lorenz’in 1935 ve 1938 yılları arasında yaptığı incelemelerle “izlenim” konseptini ortaya koydu. İzlenim bir yavru hayvanın, yaşamının ilk anlarında, genellikle biyolojik annesi olan, bir objeyi takip etme sürecidir.
Bu konsepti kuşları izleyerek (özellikle kazları ve küçük kargaları) geliştirdi. Böylece, bu süreçte yumurtadan çıktıktan kısa bir süre sonra yavru kuşların genetiklerinin annelerinin ses ve görüntüsünü tanıyacak şekilde oluştuğunu keşfetti. Bundan dolayı, yumurtadan yeni çıkan yavrular ile anneleri arasında en baştan kalıcı bir bağ oluşmaktadır.
1940 yılında Koningberg Üniversitesi’ne psikoloji profesörü olarak atandı. Lakin akademik kariyeri çok geçmeden İkinci Dünya Savaşı (1938-1945) sebebiyle sekteye uğradı.
Anne-yavru bağlılığını iddia eden izlenim süreci içgüdüsel ve genetiktir.
Savaş zamanları
Savaş süresince Konrad Lorenz Alman ordusunda doktor olarak hizmet verdi. Ama Sovyetler Birliği tarafından 1942 yılında ele geçirildi ve altı yıl boyunca savaş esiri olarak yaşadı.
1948 yılında Avusturya’ya döndü ve 1949 ve 1951 yılları arasında Altenberg’de Karşılaştırmalı Etoloji bölüm başkanlığı yaptı. 1950 yılında, Buldern, Westphalia’daki Max Planck Enstitüsü’nde, Karşılaştırmalı Etoloji Bölümü’nü kurdu. 1954 yılında yardımcı başkan oldu.
1961 yılından 1973’e kadar Max Planck Enstitüsü için Seewiesen’de Davranışssal Fizyoloji bölümü başkanlığı yaptı. Bunun yanı sıra 1973 yılında (Nobel Ödülünü kazandığı sene) Lorenz, Altenberg’deki Avusturya Bilim Akademisi, Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü’ndeki Hayvan Sosyolojisi bölümü başkanı oldu.
Konrad Lorenz’in insan agresifliği üzerindeki fikirleri
Kariyerinin sonraki döneminde, Lorenz hayvan davranışı çalışmalarındaki fikirlerini sosyal türlerin bir üyesi olan insanlara uyguladı. Buna ek olarak, bilim insanının bu fikirleri tartışmaya açık birçok felsefi ve sosyolojik yaklaşımlara sahip olan bir hipotez oluşturdu.
Lorenz insanlardaki çabalama ve savaş davranışlarının doğuştan geldiğini söyleyecek kadar ileri gitti. Lorenz ekolojimizi daha harmoni dolu ve daha doğal bir hale sokacak bazı faktörleri kullanarak bu davranışları değiştirebileceğimizi söyledi.
Ekolojiyi tanımlama
Ekoloji biyolojinin, bir organizmanın bir diğeriyle ve fiziksel çevreleriyle aralarındaki ilişkiyi inceleyen bir koludur. Lorenz bu konsepti kullanarak, şu teorilerle beraber özellikle agresiflik olmak üzere insan davranışları hakkındaki fikirlerini oluşturdu:
“İnsanların tüm arzularını karşılayan tamamıyla yeni bir ekoloji… teorik olarak, en az insan müdahalesi olamadan oluşacak sistem kadar dayanıklı olabileceğini kanıtlayabilir. Lakin, Batı toplumlarında yaygın olan, mücadele kaidesi bunun ihtimallerini ortadan kaldırır. İnsan ekolojisinin hızı insan teknolojisinin gelişimine bağlıdır. ”
K. Lorenz
Yani, Lorenz’in hayvan davranışı çalışmaları türlerdeki davranış dizilerinin nasıl evrimleştiği konusundaki modern bilimsel anlayışın yolunu açmıştır. Türlerin hayatta kalması için ekolojik faktörlerin ve davranışın adaptasyon değerini özellikle belirtmiştir.
Çalışmaları hayvan türlerinin genetik olarak spesifik bilgi tiplerine yatkın olduğu konsept fikrinin öncüsü olmuştur. Bu bilginin, türlerin hayatta kalması için de çok önemli olduğunu belirtmiştir. Buna doğada ve kendimizde inceleyebileceğimiz davranışsal kalıplar da dahildir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
Hess, E. H. (1958). Imprinting in animals. Scientific American, 198(3), 81-90.
