Göz Kamaştırıcı Küesal Kuşu: Güzel Ve Gizemli

Yazan ve doğrulayan biyolog Paloma de los Milagros

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Bilimsel adı pharomachrus olan küesal kuşu (resplendent quetzal), Güney Amerika’nın en dikkat çekici kuş türlerinden biridir. Renkleri ve üzerine yüklenen sembolik anlam, bu kuşu aranan bir tür haline getiriyor.

Etimolojik olarak quetzal isminin kökeni, bir Meksika dili olan Náhuatl’dan gelmektedir. Quetzalli terimi, Aztekçe “uzun, dik tüylü” anlamına gelir. Bu kuşun güzelliği mitlere ilham oldu ve yıllarca ilahi bir canlı olduğu düşünüldü.

Bu nedenle Aztekler bu kuşu tanrıları Quetzalcóatl‘la (Tüylü yılan) ilişkilendirdiler. Mayalar ise, Kukulkan (aynı tanrının farklı bir versiyonu) ile ilişkilendirdi. Hatta, küesal kuşunun tüyleri o kadar kutsal kabul ediliyordu ki, sadece rahipler ve yüksek rütbeli yöneticiler bu tüylere sahip olabiliyordu.

Küesal kuşu: Dış görünüşü ve davranışı

Bu kuşun ortalama uzunluğu 40 cm olsa da, bazı türler 90 cm uzunluğa kadar ulaşabilir. Elbette bu kadar uzun olmasının en büyük sebebi kuyruk tüyleridir. Boyutu ve renkli görüntüsü nedeniyle insanlar bu kuş türüne değer verir.

Aklınızda tutmanızda fayda var, küesal kuşunun fiziksel özelliklerini tarif edebilmek için öncelikle cinsiyetine bakmalısınız. Erkek küesal kuşunun dış görünüşü, dişiye göre daha dikkat çekicidir.

Erkek küesal kuşunun dört adet supracaudal (kuyruk üzerinde yer alır) tüyü bulunur. Bu tüyler zümrüt yeşili renktedir ve dikkat çeker. Hatta ışığa bağlı olarak, bazı insanlar mavi veya altın rengi tonlarını dahi gözlemleyebilir. Tüylerindeki renklerin parlama etkisi, bu kuşa kutsal bir görünüm kazandırır. Buna ek olarak, erkeklerin karnında bulunan tüyler elektrik kırmızısıdır, ancak bu durum dişilerde geçerli değildir. Dişi küesal kuşunun karnında bulunan tüyler daha az göz alıcıdır, genelde gri ve yeşil tonlarındadır.

Dişilerin bir başka farklı özelliği ise, siyah ağızlarıdır. Bunun yanında, dişilerin beyaz renkteki kuyrukları daha kısadır ve üzerinde koyu yatay çizgiler bulunur.

Küesal kuşu, tepeaguacate (küçük avokado ağacı) olarak da bilinir. Bu kuş türü, avokadoyla da beslendiği için bu ismi almıştır. Böğürtlen gibi meyvelerin yanında, böceklerle de beslenir.

Çiftleşme şarkısı

Çiftleşme şarkısı, özellikle vurgulamak istediğimiz bir konu. Genelde şubat ve haziran ayları arasında şarkı söylerler. Tahmin edebileceğiniz gibi bu zaman aralığı, aynı zamanda çiftleşme sezonudur. Çıkardıkları sesin tonu son derece yumuşaktır; hatta eski bir Guatemala efsanenesine göre, İspanyol İşgali sonrası küesal kuşunun sesi değişime uğramıştır.

Yuvalarını yaparken, kütüklerdeki veya tomruklardaki küçük boşluklardan yararlanırlar. Ancak asla zemin seviyesinde yuva yapmazlar. Dişiler yuvaya en az iki yumurta bırakır ve her iki ebeveyn de gün boyunca sırayla kuluçkada bekler. 20. günün sonunda, küçük tüysüz yavrular yumurtadan çıkar. Bir aydan daha kısa bir süre içinde, kısa uçuş denemeleri yapmak ve kendi yiyeceklerini bulabilmek için ihtiyaçları olan tüylere sahip olurlar.

Coğrafi dağılımı ve korunması

Küesal kuşunun yaşam alanı, Meksika ve Güney Amerika ormanlarına dağılmış bir haldedir. Bu bölgelerde bulunan 2000 metreden daha yüksek olan dağlarda yaşarlar. Çoğunlukla ağaçların tepesinde, gölgelik yerlerde bulunurlar. Bunun yanında, daha önce diğer kuş türleri tarafından yapılan yuvalarda, çürüyen ağaçların gövdelerinde, kütüklerde ve oyuklarda da küesal kuşunu gözlemleyebilirsiniz. Bu kuş cinsi genellikle çok aktif değildir ve çevreye büyük bir etkisi yoktur. Yaşadığı bölgenin kalıcı nemi, yemyeşil bir bitki örtüsünün oluşmasını sağlar. Bu bitki örtüsü, yıl boyunca beslenmesi için ona sağlam bir meyve kaynağı sağlar.

Günümüzde Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği, bu türün tehdit altında olduğunu söylüyor. Bu türün kökeni hakkında kulağa çekici gelen mitolojik inanışlar, maalesef küesal kuşunun varlığı için bir tehdit oluşturuyor. Ne yazık ki bu kuş türü çoğu insan için bir arzu nesnesi ve bu nedenle kaçak avcılık ve yasa dışı ticaret yüzünden sayıları azalıyor. 

Küesal kuşu kafeste yaşamaya uygun bir tür değildir ve çoğu zaman yakalandıktan kısa bir süre sonra ölür.

Son olarak, iklim değişikliği ve yaşam alanlarının yok edilmesi, küesal kuşunun yuva yaptığı alanların yarısından fazlasının giderek yok olmasına neden oluyor. Umuyoruz ki, küesal kuşu Guatemala efsanesine göre kaybettiği gerçek sesini bir gün geri kazanabilir.