Köpekler Kelimeleri ve Komutları Nasıl Algılar?

Çoğunlukla köpekler bizim söylediklerimizi anlıyor gibi gözükür. Ancak köpekler kelimeleri nasıl algılar? Yeni bir çalışmanın deneysel sonuçlarına göre, köpeklerde öğrendikleri kelimelerin anlamlarının tam karşılığı olmayan sinirsel bir betimleme oluşmaktadır.

Çalışma ayrıca, köpeklerin daha önce duyduğu kelimeler ile hiç duymadığı kelimeler arasındaki farkı ayırt edebildiğini de ileri sürmektedir. Bu araştırma, Frontiers in Neuroscience dergisinde 2018’in ekim ayında yayımlanmıştır. Çalışmayı Emory Üniversitesi’ndeki bilim insanları yürüttü.

Köpeklerin nesnelerle bağdaşlaştırarak kelimeleri nasıl öğrendiğini test etmek için beyin görüntüleme kullanan ilk araştırmalardan bir tanesidir.

Köpekler kelimeleri nasıl algılar?

Araştırmacılar “squirrel” (sincap) kelimesini duyduğunda heyecanlanan ve telaşlanan bir köpeğin örneğini kullandılar. Bu kelimeyi duyan köpek heyecandan pencereye bile koşmaktadır. Peki, bu kelime köpek için ne ifade ediyor? “Dikkat et, bir şeyler oluyor” mu demek yoksa köpeğin zihninde gerçekten bir sincap mı canlanıyor?

Araştırmacılar, insanların neden köpeklerin bu kelimeyi anladığını düşündüğünü açıklamaktadır. Ancak bu teoriyi destekleyecek yeterli bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Bu sefer de, bu araştırmalarında sahiplerinden değil, köpeklerin kendisinden veri aldılar.

Köpeklerin sözlü komutları öğrenebildiklerini hepimiz biliyoruz. Araştırmacılar, köpeklerin insan dilinin en azından bir kısmını algılama yeteneği olduğunu göz önünde bulundurdular.

Ancak, önceki araştırmalar, köpeklerin sözlü komutların yanı sıra başka şeylere de dikkat ettiklerini göstermektedir. Örneğin, bir bakış, bir mimik ve hatta sahiplerinin duygu durumu bile etkili olabilir. Bu yüzden, araştırmacılar köpeklerin kelimeleri ne ölçüde işlediğini ve ne kadarını anladığını anlamak istediler.

Araştırmacılar köpeklerin kelimeleri ayırt etmelerini sağlayan beyin mekanizmalarına odaklandılar. Ayrıca, köpekler için bir kelimenin ne ifade ettiğini de incelediler.

Araştırmada, fMRI makinesine istekli olarak girmek için eğitilen köpeklerin kullanıldığını da belirtelim. Tarama işlemi sırasında bağlanmadan ya da uyuşturulmadan hareketsiz kalabilmeleri gerekmekteydi.

Köpekler üzerinde manyetik rezonans çalışması

Bu çalışma için iki farklı nesneyi yakalamaları için farklı ırklardan 12 köpek eğitildi. Nesnelerden bir tanesi yumuşak dokulu peluş bir oyuncaktı. Diğeri ise farkı anlayabilmeleri için daha farklı bir malzemeden yapılmıştı, mesela lastik gibi.

Eğitim sırasında köpeklerden nesnelerden bir tanesini getirmeleri istendi, sonucunda da ya mama ya da ödül aldı. İki nesne arasındaki farkı anlayabildiğini gösterdiği zaman köpeğin eğitimi sona erdi. İki nesne arasından sadece sahibinin istediği nesneyi sürekli getirdiği zaman, köpeğin aradaki farkı anlayabildiğine kanaat getirildi.

Aynı araştırmanın bir parçası olan bir deney sırasında, sahibi tam önünde dikilirken köpek de fMRI cihazına girdi. Köpeğin sahibi, belirli zaman aralıklarında köpeğin oyuncaklarının ismini söyledi. Daha sonra köpeğe sırasıyla isme karşılık gelen oyuncağı gösterdi. Kontrol amaçlı, kişi uydurma kelimeler de söyledi. Daha sonra köpeğe şapka ya da oyuncak gibi başka oyuncaklar tanıtıldı.

Sonuçlara göre, eğitildikleri kelimelerden ziyade uydurma kelimeler, köpeğin beynindeki işitsel bölgeleri büyük ölçüde harekete geçirmiştir.

Sürpriz bir sonuç

Araştırmacılar, köpeklerin bildikleri ve bilmedikleri kelimeler arasındaki ayrımı yapabilmelerini beklemekteydiler. Ancak, araştırma insanlarda yürütülen benzer çalışmaların tam zıttı bir sonuç verdi. Demek istediğimiz, yeni kelimeler yerine tanıdık kelimeler duyduklarında, insanlarda daha fazla nöronal hareketlenme meydana gelmektedir.

Araştırmacılar, köpeklerin sahiplerini anlamak istedikleri için yeni kelimelere karşı daha çok nöronal hareketlenme gösterdikleri hipotezini ileri sürmektedir. Araştırmacılar, “Her şeyin ötesinde, köpekler sahiplerini memnun etmek ve belki birkaç ödül mama almak isterler” demektedir.

 Köpekler kelimeleri anlayıp tepki veriyor

Yeni kelimeler karşısında deneydeki köpeklerin yarısının parietal temporal occiptal (PTO) bölgelerinde fazla hareket gözlemlenmiştir. Araştırmacılara göre, beynin bu alanı insanlardaki angular gyrus‘a (beynin kelimelerdeki farklılıkları işlediği yere) çok benzemektedir.

Ancak, köpeklerin yarısından fazlasının beynindeki diğer bölgelerde, daha da fazla aktivite gözlemlenmiştir. Bu bölgelere sol temporal korteks ve amigdala, kaudat çekirdek ve talamus dahildir.

Farklılıkların sebebi çalışmanın kısıtlı olması, köpeklerin ırklarındaki ve boyutlarındaki değişkenlerden kaynaklanıyor olabilir. Başka bir sebebi de bilişsel yeteneklerindeki muhtemel değişiklikler olabilir.

Bu sebeple, araştırmacılar köpeklerin beynindeki bilişsel işlemlerin bir haritasını çıkarırken, farklı ırkların beyinlerindeki şekil ve boyut farklılıklarının büyük bir zorluk çıkardığını göz önünde bulundurdu.

Farklı yetenekleri olan köpekler

Buna ek olarak, köpekler insanların kullandıkları kelimeleri ve dilleri anlayabilmek için yetenekleri ve motivasyon şekillerine bağlı olarak, söylenenleri farklı yollarla işlemektedir. Fakat… “öğrendikleri kelimelerin anlamının sinirsel reprezantasyonu, düşük seviyeli bir Pavlov tepkisinden bile büyüktür.”

Bu, bir sahibin, köpeği ile iletişim kurması için en etkili yolun konuşmak olduğu anlamına gelmemektedir.

Aslında, aynı araştırmacı ekibinin yaptığı başka bir araştırmaya göre, köpeklerdeki nöronal ödül sisteminin sözel olanlardan ziyade, görsel ve koku sinyalleriyle daha uyumlu olduğunu göstermiştir.