Şempanze Kültürü Yok Oluyor

Hayvan kültürü diye bir şey duymuş muydunuz? Hayvanların da kendilerine ait kültürleri vardır; hatta örneğin günümüzde şempanze kültürü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bu yazıda bu konuyu mercek altına alacağız.

Yazan ve doğrulayan Veterinerlik Eugenio Fernández Suárez.

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Hayvanlar farklı davranış özelliklerine sahiptir ve her türün kültürel değerleri kendine hastır. Hayvanlar aleminde primatlar, özellikle dikkat çeken bir grup olarak kabul edilir. Örneğin şempanzeler belli kültürel özelliklere sahiptir, ancak yapılan bir çalışmaya göre şempanze kültürü yok oluyor. 

Hayvan kültürü

Dünyada nesli tükenmek üzere olan birçok hayvan türü var. Bu türlerle beraber onlara ait farklı kültürler de yok oluyor ve insanlar nadiren olayın bu kısmına odaklanabiliyor. Hayvanların kendilerine ait kültürleri olduğu inkar edilemez bir gerçektir.

Örneğin maymunların kendi Taş Devri’ni yaşaması, farklı papağan türlerinin farklı diyalektiklere sahip olması veya katil balinaların muhteşem avlanma yetenekleri hayvanların bazı kültürel özelliklere sahip olduğunu kanıtlıyor.

Çoğu hayvan kültürü, insan kültüründen oldukça farklıdır. Ancak her türün nesilden nesile geçen belli kültürel  kalıpları vardır. Bu kültürel kalıplar veya modeller, hayvanlar alemiyle ortak olarak bizim de sahip olduğumuz bir şeydir. Davranış kalıpları, kültürün de temelini oluşturur.

Diğer taraftan, bu farklı hayvan kültürlerinin yok olma riski ile karşı karşıya olmasından bahseden insan sayısı epey az. Nature’da yayımlanan bir makale oldukça önemli; çünkü doğrudan bu probleme parmak basıyor. Türlerin kültürel mirası ve ekolojik anlamda sağladığı faydalar günümüzde tehlike altında.

Türlere ait kültürler, bu türlerin kendi doğal ortamlarından en iyi şekilde yararlanmalarını sağlıyor. Ancak bu doğal kaynaklar insanlar tarafından istismar ediliyor.

Yapılan bir araştırmaya göre şempanze kültürü yok oluyor

Max Planck Enstitüsü’nde görevli olan bir grup, 15 ülke ve 46 bölgeyi kapsayan bir alan çalışması yaptı. Bu şekilde 9 yıl boyunca 144 farklı şempanze topluluğuna ait 31 farklı davranış modeli keşfettiler. Bu konuda yapılan önceki çalışmalar da şempanze kültürüne odaklanmıştı ancak doğrudan insan etkisi üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştı.

Araştırmacılar insan etkisinin neden olduğu bozulmayı derecelendirebilmek için bu bölgelerde yaşayan insan sayısını, altyapıyı ve orman miktarını dikkate alarak çalışmalarını gerçekleştirdiler. Kültürel davranışların yok olduğu yerlerin %88’inden fazlası, insan etkisinin fazla olduğu yerlerdi. 

Bu yüzden insan nüfusundan uzakta var olan şempanze kültürleri bu duruma karşı direnebiliyor. Bu durum özellikle Goualougo Üçgeni’nde yaşayan meraklı şempanzeler için geçerli. Diğer taraftan, insan nüfusunun yoğun olduğu yerlerde yaşayan şempanzeler kültürlerini kaybediyor.

Kültürel kaybın etkileri

Elbette hayvan türlerinin ortadan yok olmasının kültürel anlamda belirgin sonuçları oluyor. Hayvan sayısının azalmasıyla daha az birey hayatta kaldığı için, bu harika davranış özelliklerini bir sonraki kuşağa aktarmak daha da zorlaşıyor. İnsanlar direkt olarak veya doğrudan bu kültür kaybından sorumlu gibi görünüyor.

Uzmanlar önemli bir konuda insanları uyarıyor, hayvanları sadece birer canlı olarak korumak ve hayatta kalmalarını sağlamak kesinlikle yeterli değil; aynı zamanda onların davranış özelliklerini ve kültürlerini de korumamız gerekiyor.

Aslında biyoçeşitliliği korumak amacıyla hazırlanmış, hayvanları ve doğayı ilgilendiren birçok resmi anlaşma bulunmaktadır. Bu anlaşmalar hayvan davranışını ve kültürünü korumayı amaçlar. Bilim camiası sadece şempanze kültürünün değil, diğer hayvan kültürlerinin de korunması için daha çok doğal alan yaratılmasını talep ediyor.