Kertenkeleler Kuyruklarını Nasıl Yeniler?
Bazı kertenkelelerin, yırtıcılardan kaçmak için kuyruklarını ayırmaktan oluşan kaudal ototomi adı verilen bir stratejisi vardır. Bu, güvenli bir yere kaçarken düşmanlarına sulu bir yemek bırakmalarını sağlar. Bu savunma mekanizması çok önemli ve verimli olduğu için sürüngenler de kuyruklarını yenileyerek başka bir durumda onları yem olarak kullanabilirler.
Bu yetenek, çeşitli kertenkele ve semender türlerinde çok belirgindir. Ayrıca, sürece dahil olan rejeneratif kapasite nedeniyle birçok uzmanın dikkatini çekmiştir. Bu yazıyı okumaya devam edin ve kertenkelelerin kaudal ototomiden sonra kuyruklarını nasıl yenilediğini öğrenin.
Kertenkeleler kuyruklarını nasıl bırakır?
Ototomi, kuyruğu ayırmak ve yem olarak kullanmak için kasların, kan damarlarının ve omur kemiklerinin ayrılmasından oluşan ilginç bir işlemdir. Bunu yapmak için, kertenkelelerin yapıyı kendilerinin “ayırması” gerekmez, ancak vücutları, kuyruğun hemen dibinde her şey ayrılacak şekilde hazırlanır.
İşlem, kuyruğun farklı bölümlerini enine olarak ayıran “kırılma düzlemlerinin” varlığıyla kolaylaştırılır. Bununla, numunede önemli bir hasara neden olmadan yapının kesilmesi için sadece hafif bir kuvvet gereklidir. Hatta Journal of Experimental Biology’de yer alan bir makaleye göre dergide yer alan bir makaleye göre kuyruğa giden kan akışı da durdurularak ölümcül kan kaybının önüne geçilmiş.
Kuyruklarını bırakmanın onlara gerçekten bir faydası var mı?
Kuyruğu basitçe kesmenin bir türün hayatta kalma oranını artıracağı mantıksız görünebilir. Ancak, bu oldukça olası ve gerçektir. Kuyruk ayrılır ayrılmaz canlı bir varlıkmış gibi hareket etmeye devam eder. Bu sayede yırtıcı “yem” e çekilir ve sürüngen kaçmak için yeterli zamana sahip olur.
Kuyruk denge, çiftleşme ve kaynak depolama gibi temel işlevlere sahip olabileceğinden, canlı bir varlık için bu sürece katlanmak oldukça maliyetlidir. Bu, son çare olarak kullanılması gerektiği veya sürüngen için ölüm cezası olabileceği anlamına gelir.
Kertenkeleler kuyruk kaybıyla nasıl başa çıkıyor?
Kuyruk kaybı, kertenkelelere yırtıcılardan kaçmak için anında bir fayda sağlar. Bununla birlikte, bu yapı hayatlarında önemlidir ve hareket ederken, çiftleşirken veya hayatta kalırken zorluklardan kaçınmak için onu kurtarmaları gerekir. Bu nedenle, onu “yeniden inşa etmelerini” sağlayan etkileyici bir yenilenme mekanizması geliştirdiler. Tek sorun, büyük bir enerji maliyetine sahip olmasıdır.
Kertenkelelerin kuyruğunu yenileme süreci inanılmazdır, çünkü tüm uzuvlarını bir “kalıp” olmadan yeniden oluştururlar. Bu süreç, kök hücrelerle embriyonik gelişim sırasında olanlara çok benzer. Bu nedenle bilimsel araştırmalarda en popüler konulardan biri olmuştur.
Rejenerasyonun arkasındaki mekanizma
Kuyruk, işlevi – herhangi bir organizmada – hasarlı dokuyu onarmak olan kas uydu hücreleri tarafından yenilenir. Kertenkelelerde, bu hücre soyu, fazladan genleri “açabilir” ve sadece kastan fazlasını yeniden inşa edebilir. Bu süreç aynı zamanda farklılaşma olarak da bilinir ve rejenerasyona izin veren şeydir.
Çok genel bir şekilde, uydu hücrelerin yaptığı şey, embriyonik haldeki genleri “rehberlik etmek” için “almaktır”. Bu onlara sinirleri, kan damarlarını, kasları ve epidermisi içeren kuyruğun nasıl yeniden oluşturulacağına dair ayrıntılı talimatlar verir.
Rejenerasyon çok karmaşık bir süreçtir ve mekanizması henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak Developmental Biology’de yayınlanan bir makaleye göre, yaklaşık 326 farklı genin dahil olduğu tahmin ediliyor. Her biri farklı sinyallerde ve farklı faaliyetlerde yer alır, bu nedenle etkileşim yollarını kurmak ve mekanizmasının gizemlerini çözmek çok zordur.
Kertenkeleler kuyruklarını yeniler ama eski haline dönmez
Rejenerasyon süreci yeni bir kuyruk üretse de, asla ilkiyle aynı seviyeye dönmez. Bunun nedeni uydu hücrelerinin kök hücre olarak işlev görecek yeterli kapasiteye sahip olmamasıdır. Bu nedenle, işlevsel bir yapı oluşturulur, ancak bariz farklılıklar vardır.
Yenilenen kuyruklar, genellikle vücudun geri kalanıyla aynı dış renklere ve dokulara sahip oldukları için çıplak gözle fark edilmeyebilir. Bununla birlikte, bileşimleri değişir ve aşağıdaki özelliklere sahiptir:
- Kalsifiye kıkırdak tüpü: Kaudal ototomi sırasında kaybedilen omurlar kemik olarak değil, sertleştirilmiş (kalsiyum içeren) segmentsiz kıkırdak tüp olarak yenilenir.
- İlkel kas: Kas lifleri, orijinal karmaşıklık ve düzenleme olmadan yeniden yapılandırılır. Bunun işlevleri üzerinde büyük bir etkisi yoktur.
- Daha kısa sinirler: Rejenerasyon, sinirlerin boyut olarak daha küçük olmasına neden olur. Ancak, aynı zamanda daha fazla olmalarına da neden olur, bu da kuyruk hareketinin kaybını önlemeye yardımcıdır.
Kertenkeleler kuyruklarını iyi yenilemese de, kaudal ototomi umutsuz, ama oldukça faydalı olduğu kanıtlanmış bir önlemdir. Sonunda, kaybolan yapının yeniden üretilmesi sadece 60 gün sürer, bu nedenle onu yem olarak kullanmak başka bir gün hayatta kalmak için iyi bir yatırımdır.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Clause, A. R., & Capaldi, E. A. (2006). Caudal autotomy and regeneration in lizards. Journal of Experimental Zoology Part A: Comparative Experimental Biology, 305(12), 965-973.
- Gilbert, E. A., Payne, S. L., & Vickaryous, M. K. (2013). The anatomy and histology of caudal autotomy and regeneration in lizards. Physiological and Biochemical Zoology, 86(6), 631-644.
- Bateman, P. W., & Fleming, P. A. (2009). To cut a long tail short: a review of lizard caudal autotomy studies carried out over the last 20 years. Journal of zoology, 277(1), 1-14.
- Ananjeva, N. B., Gordeev, D. A., & Korost, D. V. (2021). The review of the autotomy of agamid lizards with considerations about the types of autotomy and regeneration. Journal of Developmental Biology, 9(3), 32.
- García-Rosales, A., & Martínez-Coronel, M. (2016). Frecuencia de pérdida de la cola en un ensamble de lagartijas de Oaxaca, México. Acta zoológica mexicana, 32(2), 174-181.
- Palade, J., Djordjevic, D., Hutchins, E. D., George, R. M., Cornelius, J. A., Rawls, A., … & Wilson-Rawls, J. (2018). Identification of satellite cells from anole lizard skeletal muscle and demonstration of expanded musculoskeletal potential. Developmental biology, 433(2), 344-356.
- Cooper, W. E., Pérez-Mellado, V., & Vitt, L. J. (2004). Ease and effectiveness of costly autotomy vary with predation intensity among lizard populations. Journal of Zoology, 262(3), 243-255.