Ölü Taklidi Yapmak: Hayvanlar Bunu Neden Yapar?
Ölü taklidi yapmak aslında savunma mekanizmasıyla bağlantılıdır. Hayvanlar ölü taklidi yaptıkları bu simülasyonu, onlara zarar vermek isteyen avcılara karşı bir korunma tekniği olarak kullanırlar.
”Thanatosis” kelimesinin kökeni
Thanatosis kelimesi, Yunanca thanat (ölüm) ve -ō-sis (süreç) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Bu iki kelime bir araya gelince aslında ”ölüm cezasının gerçekleşmesi” anlamına da geliyor.
Bu yüzden zoologlar daha sonradan bu kelimeyi tekrar tanımlamak istediler ve günümüzdeki kelime anlamında hemfikir oldular. Bilim insanları günümüzde thanatosis için ”bazı hayvanların tehlikeli durumlarda ölü taklidi yapması” tanımını kullanıyor. Avcılara karşı geliştirilen bu evrimsel stratejiye ”tonik hareketsizlik” de deniliyor.
”Ölü taklidi yapmak” hakkında bilmedikleriniz
Avlanma, vahşi hayvanların hayatında son derece önemlidir. Hem yetişkin hayvanlar hem de yavruları için avlanmak beslenmekle eş anlamlıdır. Bu yüzden hayvanlar av olmamak için ölü taklidi yapmak gibi birçok farklı savunma stratejisi geliştirmiştir.
Ekoloji bilimi, avcı ile av arasındaki etkileşimi de inceler. Örneğin bu etkileşimi aşamalara ayırabiliriz. İlk olarak bir canlı başka bir canlıyı tespit eder ve tanımlamaya çalışır. Daha sonrasındaysa ona yaklaşır ve temas eder. Nihayetinde yakaladığı avını tüketir, yani yer.
Birçok farklı tür bu avcı-karşıtı ”ölü taklidi yapma” stratejisini benimsemiştir. Hayvanlar, özellikle avcılar yakın bir mesafedeyse bu taktiği uygulama yoluna gider. Hatta çoktan temasa geçmiş olan avcı için bile bu strateji uygulanabilir.
Bu evrimsel strateji için en doğru adlandırma tonik hareketsizliktir. Araştırmacılara göre, bu taktik sonrası avcı avını daha fazla hırpalamıyor.
Tonik hareketsizliğin aşamaları
Bu stratejiyi diğer savunma stratejilerinden ayıran özellikler şunlardır:
- Katalepsi (his yitimi) veya hareketsizlik
- Uzuvların mumsu esnekliğe sahip olması
- Dış uyarıcıların etkisizliği
- Dakikalarca veya saatlerce bu hareketsiz duruşun sürmesi
Bilim insanları, ölü taklidi yapmanın daha farklı bir savunma stratejisi olduğunu düşünüyor. Örneğin bazı hayvanlar yine hareketsiz kalarak tüylerini kabartıyorlar ve bu şekilde avcılara göz dağı vermeye çalışıyorlar. Hem bu sayede vücutlarının daha savunmasız olan bölgelerini de korumuş oluyorlar. Ancak ölü taklidi yapmak, çoğu hayvanın en son çare olarak sığındığı bir stratejidir.
Ölü taklidi, başladığı hızda son bulabilen bir stratejidir. Ölü taklidi yapan hayvan birkaç saniye içinde hayata geri dönebilir. Saniyeler önce kaskatı haldeyken yaşamsal fonksiyonları çok hızlı bir şekilde eskiye döner. 20-30 yıl öncesine kadar bu fenomenle ilgili yapılmış sadece birkaç araştırma vardı. Bu gizemli davranış şekli çoğu kişinin inandığının aksine sadece belirli türlerde görülüyor.
Ölü taklidi yapan türler
Farklı çalışmalar sonucu araştırmacılar bu davranışa sahip bazı türleri tespit etti. Örümcek, kelebek, karınca, arı ve eşek arısı bu savunma tekniğini kullanıyor.
Omurgalı canlıların da bu davranışı sergilediği gözlemlendi. Özellikle memeliler, sürüngenler, balıklar, kuşlar ve iki yaşamlılar bu stratejiyi uyguluyorlar. Ancak kaç tane türün bu stratejiyi uyguladığını net olarak bilmiyoruz. Bildiklerimiz arasında şunlar bulunuyor:
Ampedus nigricollis
Bu böcek türü, ölü taklidi yapabilmek için zaman içinde dış görünüşünü modifiye etmiştir. Örneğin bu tür, bacaklarının farklı kısımlarını bükebilme becerisine sahiptir. Buna ek olarak, antenlerini de farklı yönlere bükebiliyor. Son olarak, ampedus nigricollis, vücudunu silindir hale getirebilir ve bu haldeyken herhangi bir uzvu dışarı çıkmaz.
Pisaura mirabilis
Avcı bir örümcek türü olan pisaura mirabilis, alışık olmadığımız bir ölü taklidi yapma yeteneğine sahiptir. Araştırmacıların gözlemlerine göre, erkek örümcek eğer dişiye zehirle felç edilmiş bir av getirirse daha çekici görünüyor. Ancak erkek örümceğin kendisi de dişi için daha lezzetli bir yemek seçeneğine dönüşebilir.
Bu yüzden erkek örümcek dişiye avını sunduktan sonra ölü taklidi yapar. Dişi sunulan avı yiyene kadar erkek örümcek ölü taklidi yapmaya devam eder. Erkek hayata geri döndüğü zaman çiftleşme başlar.
Bu davranış şekli tüm erkeklerde görülmez. Ancak ölü taklidi yapan erkeklerin üremede daha başarılı olduklarına dair kayıtlar var.
Ördek, inek, kurbağa ve zehirli sürüngen türleri de ölü taklidi yapma becerisine sahiptir. Ekolojik düzeydeki kanıtlara ve farklı türlerde gözlemlenen örneklere rağmen, bu savunma mekanizması çoğu zaman göz ardı edilir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- >Outerelo, R.; Gamarra, P; Urbaneja, A; Casteñera, P. y Monzo, C. Holotrochus hispanicus nov. sp. (Coleoptera, Staphylinidae, Osoriinae) de Valencia, España y su curioso fenómeno de tanatosi. Bol R Soc Esp Hist Nat (Sec Biol). 2010;114.
- Humphreys RK, Ruxton GD. A review of thanatosis (death feigning) as an anti-predator behaviour. Behav Ecol Sociobiol. 2018;72(2):22. doi:10.1007/s00265-017-2436-8.
- Rogers, S. M. & Simpson, S. J. Thanatosis: Current Biology. Elsevier. 2014; 24(21) [Internet]. [citado 17 de julio de 2019]. Disponible en: https://www.cell.com/current-biology/comments/S0960-9822(14)01064-1.<
- dicciomed.eusal.es tanatosis [Internet]. [citado 17 de julio de 2019]. Disponible en: https://dicciomed.usal.es/palabra/tanatosis
- Fernández-Guiberteau D, Casado FC. Tanatosis en lagartija roquera (Podarcis muralis), lagartija occidental ibérica (Psammodromus occidentalis) y culebra viperina (Natrix maura). Butll. Soc. Catalana Herpetologia. 2016; 23: 93-96. [Internet]. Disponible en: https://soccatherp.files.wordpress.com/2016/02/tanatosis-muralis-psammodromus-natrix.pdf
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.