Köpeklerde Empati ve Adalet Duygusu

Yazan ve doğrulayan Aavukat Francisco María García

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Uzun yıllar boyunca adalet veya ahlak kavramının sadece insanlara has bir şey olduğuna inanılıyordu. Ancak  köpekler ve kurtlar, tıpkı insanlar gibi bu duygulara sahip olabilir. Köpeklerde empati, hem sosyal hem de biyolojik temellere sahip.

Empati ve Ahlak Kavramının Kökeni

Ahlak kavramının ilk ne zaman veya ne şekilde ortaya çıktığını kimse bilmiyor. Bu konu, bilim insanları, felsefeciler ve dini liderler tarafından hala tartışılan bir konu.

Güvenilir bilimsel çalışmalara göre, insanlar nörolojik olarak ahlaki konularla ilgili bilişsel bağlantılar kurabiliyor. Bu argümana göre, adalet kavramı ve empati sadece kültürel bir olgu değil, aynı zamanda doğuştan gelen ve biyolojik temelleri olan bir hissiyat.

Bu bilimsel çalışma, psikolojik hastalıklarla doğmuş olanların veya sonradan travma geçirerek empati kurma becerisini yitirmiş kişilerin durumunu da açıklıyor. Sonuç olarak, bu kişiler ya sosyal anlamda uyum sorunu yaşıyor ya da kendilerini diğer insanlardan tamamen izole ediyor. 

Evrimsel Bir Kazanım Olarak Empati

Tıpkı konuşma becerisi gibi, en yaygın teori, insanların empati kurma becerisini evrimle kazandığı yönünde. İlkel insanlar hayatta kalmak ve güçlü olabilmek için belli bir topluluk içinde yaşamak zorunda olduklarını keşfettiler. Bu şekilde, beraber yaşamayı mümkün hale getirecek kurallar da meydana gelmiş oldu.

Ait olduğu topluluğun kurallarına uymayan kişiler ise topluluktan sürgün edilirdi ve kendi başlarına yaşamak zorunda bırakılırdı. Zaman içinde, özellikle insanların ve toplulukların gelişmesiyle birlikte bu kurallar birçok defa şekil değiştirdi. Günümüzde topluluklar arası kültürel farklılıklar, yargılamamız gereken bir şeye dönüştü.

Maymunlarda empati

Köpeklerde empati ve adalet duygusuna geçmeden önce, bazı bilim insanları insanların evrimsel empati gelişimi ile maymunlar arasında bazı bağlantılar kuruyor. Kayda değer öğrenme ve karışık görevleri yerine getirebilme becerileri, maymunları bilim insanlarının odak noktası haline getiriyor. 

Bu nedenle farklı maymun türleriyle farklı deneyler yapıyorlar. Tüm bu deneylerin en temel amacı, diğer hayvanların empati kurma becerisini ve adaletsizlikler karşısındaki tutumlarını analiz etmek.

Yapılan deneyler, beklenenin üstünde sonuçlar veriyor. Örneğin bilim insanları, bir maymunun deney sürecinde zarar gördüklerini fark ettiklerinde diğer maymunların yemek yemeyi kestiklerini gözlemledi. Aynı şekilde, maymunlar eğer adaletsiz bir durumla karşı karşıya kalırlarsa işbirliği yapmayı reddediyorlar. 

Bu da demek oluyor ki, maymunlar da insanlar gibi eştisizliği fark edebiliyor ve bu duruma tepki verebiliyor. Bu çalışmalarda elde edilen sonuçlar, diğer hayvanların ahlaki dünyasına kapı aralıyor. Hayvanlar hakkında bildiklerimiz, bilmediklerimizin yanında henüz çok az. Neyse ki bu tür çalışmalar birçok konuya ışık tutuyor.

Köpeklerde Adalet ve Empati Duygusu

Maymunlarla gerçekleştirilen başarılı çalışmalar sonucu, bilim insanları diğer memeli türleri hakkında da düşünmeye başladı. Bazı araştırmalar köpeklerin zaten empati duygusuna sahip olduklarını gösteriyordu. Araştırmalara göre, köpeklerde bu duygunun gelişmesi sosyal adaptasyonla bağlantılı.

Yıllar içinde insanlarla ve diğer canlılarla beraber yaşama zorunluluğu, köpeklerde bir şekilde bu duyguların ortaya çıkmasına neden oldu. Ancak Viyana Universitesi’nde yapılan bir araştırma, köpeklerde ve kurtlarda görülen empati duygusunun biyolojik temelleri olabileceği yönünde. Yani bu sevimli dostlarımızın empati kabiliyeti evcilleştirilmeden önce de vardı. 

Köpeklerin ve kurtların dahil olduğu deneylerde, bu hayvanlardan belli bir uyarana karşı butona basmaları isteniyor. Ancak adaletsiz bir durum olduğunda bazı hayvanların butona basmadığı gözlemlenebiliyor.

Örneğin, eğer kendilerine veya diğer hayvanlara yapılan adil olmayan bir muamele fark ederlerse (ödül sistemiyle yapılan bu çalışmalarda deneye katılan hayvanlara butona basmaları sonucunda çeşitli ödüller veriliyor) verilen emirlere uymak istemiyorlar.

Hatta deneye katılan köpekler ve kurtlar, eşit olmayan bu muamele sürerse deneyde aktif görev almayı tamamen reddedebiliyor.