Haşerelerle Beslenen İlginç Hayvanlar: Karıncayiyengiller

Yazan ve doğrulayan biyokimya Luz Eduviges Thomas-Romero

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Karınca yiyen hayvanları düşündüğümüz zaman aklımıza ilk olarak gelen genellikle karıncayiyen oluyor. Bunun yanı sıra, bu böcekleri yiyerek beslenen daha birçok farklı hayvan var: kuşlar, eklembacaklılar, kertenkeleler, kurbağalar ve kınkanatlı böcekler hatta diğer karıncalar. 

Garip bir şekilde, karıncalar aslında çok besleyici bir gıdadır:

• Çalışmalar boyutları ile ilişkilendirildiği zaman, böceklerin, etten %32 daha fazla proteine sahip olduğunu gösterdi.
• Lif kaynağı: vücutlarının sert yapıları, sindirim hareketliliğini artıran ve doku ile bağırsak mikrobiyotasının yenilenmesini güçlendiren bir lif kaynağıdır.

Yani, karıncaların, birçok hayvanın beslenme alışkanlıklarının bir parçası ve hatta en sevdikleri atıştırmalıkları olması oldukça anlaşılır. Şimdi size bu hayvanlar hakkında daha fazla bilgi vereceğiz.

Karıncayiyengiller

Yunanca olan “myrmecophagy” kelimesi çevrildiği zaman tam olarak “karınca yemek” anlamına gelir. Bununla birlikte, termitler tam olarak karınca olmasalar da bu isim termit yiyen hayvanları da kapsar. Çünkü karınca yiyen hayvanlar ve termit yiyen hayvanlar benzer alışkanlıkları paylaşırlar. Dahası ve hatta belki de daha önemlisi, ikisinin vücudu da bu omurgasız hayvanları yemek için benzer bir şekilde evrilmiştir.

Karınca ve termitler ulaşılması kolay olan önemli bir protein kaynağıdır.

Yakınsak evrimin bir örneği

Aynı zamanda karınca yiyen bir tür olan memeliler, besinlerini yakalamalarını kolaylaştıracak bir seri adaptasyon geliştirmişlerdir. Farklı cins kategorilerinde bulunmalarına rağmen aynı adaptasyonu geliştiren hayvanların varlığı oldukça ilgi çekici. Bu en az beş ayrı grup ya da familyada görülmekte:

Tek delikliler grubuna dahil dikenli karıncayiyengiller familyasından ekidne:

Ornitorenklerle birlikte tek delikliler grubundan olup, bilinen, yumurtlayarak üreyen tek memelilerdir. Dikenli karıncayiyenler, daha uzun dikenleri olduğu için boyutları hariç kirpiler ile benzerlik gösterirler. Bununla birlikte, Yeni Gine, Salawati, Avustralya, Tazmanya adalarında ve daha küçük adaların kıyılarında yaşarlar.

Dasyuromorphia grubu:

Yunancadan çevrildiği zaman “tüylü kuyruk” anlamına gelir. Bu familyaya ait numbat (Myrmecobius fasciatus) özel bir tür var. Bu keseli karıncayiyen memeli sadece güneybatı Avustralya’nın ıssız yerlerinde bulunur. Buna ek olarak, numbatlar Batı Avustralya’nın resmi amblemidir.

Pholidota grubuna ait (antik Yunanca’da ‘boynuzlu pul’) Mannid familyası:

Bu çoğunlukla pangolin olarak bilinen, vücudu büyük pullarla kaplı bir plasental memeli grubudur. Bu grupta Afrika ve Asya’nın tropik bölgelerinde yaşayan sekiz adet cins bulunur.

Tubulidentata grubuna ait Orycteropodidae familyası:

Bu familya yaşayan tek bir cinsi barındırır: yer domuzu (Orycteropus afer). Bu hayvanlar, tenrekgiller, filler ve yaban fareleri ile akrabalığı olan oldukça ilkel plasental memelilerdir. Dahası, sahra altı Afrika üzerinde geniş bir alana yayılmışlardır.

Pilosa grubuna ait Vermilingua alt grubu:

Yaygın ismi karıncayiyendir. Orta Amerika ve Güney Amerika’nın kuzey ile orta bölgelerinde yaşarlar. Bununla beraber iki familyaları vardır: Cyclopedidae (1 tür) ve Myrmecophagidae  (3 tür):

• Pigme karıncayiyen (Cyclopes didactylus)
• Kuzey tamandua (Meksika Tamandua)
• Güney tamandua (Tamandua tetradactyla)
• Dev karıncayiyen (Myrmecophaga tridactyla)

Karıncayiyen hayvanların evrim ve adaptasyonu

Her karıncayiyengil cinsi, karınca ve termit yemelerini kolaylaştıran bir seri adaptasyon gösterir:

• Yumuşak vücutlu av tabanlı bir beslenmenin sonucu olarak diş eksilmesi ya da kaybı.
• Burnun uzaması ve ince, yapışkan bir dil sebebiyle oral adaptasyon. Bu adaptasyon geniş salya bezelerinin varlığını da içerisinde bulundurur.
• Buna ek olarak, karınca tepelerini ve termit yuvalarını kazabilmelerine yardımcı olması için güçlü pençeleri vardır.

Dil, karıncayiyen hayvanlar için gerekli bir organ

Eğer bir dev karıncayiyenin her gün 35.000 bin karınca ya da termit yemesi gerektiğini hesaba katarsak, gerçekten etkili bir avlanma stratejisine sahip olduklarını düşünebiliriz. Durum tam olarak da bu. Bununla beraber, dillerinin, oldukça tuhaf kasları ve kalıbı diğer memelilere göre farklılık gösteren nörovasküler dokuları vardır. 

Bu özellikler dillerini inanılmaz bir şekilde kullanmalarını sağlar. Hatta dillerini dakikada 160 sefer gibi inanılmaz hızlılıkla kullanabilirler. Buna ek olarak, dilleri ‘ipliksi papilla’ denilen büyük miktarda salya ile böceklerin üzerine yapışmasını sağlayan binlerce küçük kanca ile kaplıdır.

Karınca yiyen hayvanların yaşam tarzı tehlike altında mı?

Şüphesiz. Karınca yiyen hayvanların karşı karşıya olduğu en büyük tehlikelerden birisi yaşam alanlarının ortadan kaybolması ve tropik zincirde bulunan çok önemli böceklerin nüfuslarında azalma görülmesi. Dahası, bu biyolojik çeşitlilik kaybı genel olarak orman yangınlarının ve orman alanlarının kesilmesinin bir sonucu.

Son notlar

Karınca yiyen hayvanlar farklı evrimsel yollarla aynı morfolojik ve fonksiyonel adaptasyonlara ulaşmış farklı familyaların bir örneğidir. Bununla beraber ilkel memelilerin böcek yiyerek beslendiğini bildiğimizden beri bu çok da şaşırtıcı olmamalı.