D Vitamini Evcil Hayvanların Sağlığını Neden Etkiler?

Yazan ve doğrulayan biyokimya Luz Eduviges Thomas-Romero

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

D vitamininin kalsiyum ve fosfor emilimini düzenlemedeki rolünü sık sık duyuyoruz. Bu vitaminin kemik sağlığı için bu kadar önemli olmasının nedeni budur. Aynı zamanda, fazla D vitamini almanın aşırı kalsiyumdan ya da dokular üzerindeki doğrudan etkilerinden dolayı olumsuz etkilere yol açabileceğini bilmek de önemlidir.

Kalsiyum kemik gelişimine katkıda bulunması ile birlikte diğer süreçler için de önemlidir. Örneğin, kas kasılması ve nöral sinyallerin iletimi bunlardan bazılarıdır. Aşırı kalsiyum bulunduğunda kalp, arterler, gastrointestinal sistem ve böbrekler özellikle hasar almaya eğilimlidir.

Yavaş yavaş, birkaç bilimsel çalışma, D vitamininin çeşitli dokularda düzenleyici bir rol oynadığını da ortaya çıkarmıştır. Bu nedenlerden dolayı, D vitamininin ne işe yaradığını, metabolizmasının nasıl olduğunu ve evcil hayvanınız için hangi D vitamini dozlarının güvenli olduğunu anlamak çok önemlidir. Burada size bilmeniz gereken her şeyi anlatacağız.

D Vitamini Nedir?

Birincisi, bu vitaminin kimyasal yapısı lipiddir ve hayvanlar D vitaminini kolesterolden üretir. Bu nedenle, vücudun besinsel lipitler ile aynı şekilde sindirdiği ve emdiği yağda çözünen bir moleküldür. Vücut ayrıca safra yoluyla, dışkı ile atarak onu ortadan kaldırır.

D vitamini seviyesi vücudun ihtiyaçlarının üzerine çıktığında bu vitamin birikir. Böylece hayvanlar, yağ dokusunda da bulunabilmesine rağmen, esas olarak karaciğerde D vitamini depolayabilirler. Birikim, vücutlarında az miktarda D vitamini depolayan karasal türlere kıyasla daha ziyade balıklarda oluşur.

Vücut Kendi D Vitaminini Üretebilir

Genel olarak, birçok otçul ve omnivor hayvanın deri hücrelerinde bir öncü olan 7-hidrokolesterol vardır. Cilt güneşe maruz kaldığında, UVB ışınları bu öncüden D3 vitamini sentezini katalize eder.

Kendi başına, D3 vitamini biyolojik olarak inaktiftir ve vücut onu iki aşamalı bir süreçte aktif bir hormonal forma dönüştürmelidir:

1. Önce karaciğere yolculuk eder. Burada, 25-VitD3 molekülü ile sonuçlanan bir ilk dönüşüm gerçekleşir. Bu metabolit, aktif olmasa da, çok kararlıdır ve vitaminin vücutta dolaşma şeklidir. Bu, morina balığı karaciğeri yağı ya da yağlı etler tüketilirken alınan çeşittir.
2. Daha sonra bu inaktif form böbreğe gider ve burada kalsiferol adı verilen aktif form 1.25-di (hidroksi) D3 vitamini haline dönüşür. Bu bileşik, kanda bir hormon olarak dolaşır ve öncelikle hedef hücrelerin çekirdeklerinde bulunan D vitamini reseptörüne bağlanarak biyolojik etkilere aracılık eder.

Bu sentezi gerçekleştirebilen hayvanlar arasında insanlar, sıçanlar, domuzlar, atlar, kuşlar, koyunlar ve inekler bulunur. Bununla birlikte, kedi ve köpeklerin – ve muhtemelen diğer etoburların – derileri çok az D vitamini üretir ve bu nedenle bu hayvanlar besinsel D vitamini alımlarına bağlıdır.

Bitkiler de ayrıca ergosterolden D2 vitamini adı verilen bir D vitamini çeşidi üretebilirler.

Ya Evcil Hayvanlarda D Vitamini Eksikliği Varsa?

Köpeklerde D vitamini eksikliği sorunu son zamanlarda çok ilgi görmektedir. Bu durumun en iyi bilinen etkisi kemikler üzerindedir, çünkü D vitamini eksikliğinin kendisini çok net fiziksel deformiteler ile gösteren raşitizm ile ilgisi vardır.

350 evcil köpeği değerlendiren yeni bir çalışma, köpeklerin üçte ikisinin vücutlarında yetersiz D vitamini seviyelerine sahip olduğunu bulmuştur. Bunun ötesinde, benzer diyetlere sahip hayvanlar arasında bulunan vitamin değişkenliğinin çok büyük olması da ilginçtir.

Giderek daha fazla araştırma, D vitamini yetersizliği ile kanser de dahil olmak üzere bir dizi hastalık arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Takviye Bu Vitaminin Fazlalığına Neden Olursa Ne Olur?

Birkaç bilimsel rapora göre, D vitamini 36’dan fazla farklı hücre türü üzerinde doğrudan düzenleyici bir etki yapmaktadır. Aslında araştırmalar, D vitamininin 50’den fazla genin ekspresyonunu tetiklediğini göstermiştir. Genellikle bu vitaminin fazlalığının en çok etkilediği süreçler arasında nöromüsküler kontrol ve bağışıklık fonksiyonu öne çıkmaktadır.

Köpeklerde fazla takviye, günler içinde böbrek yetmezliğine neden olabilir. Ne yazık ki uzmanlar, her cins için ve köpek büyümesinin her aşamasında hücresel sağlığı korumak için ideal takviye dozlarının farkında değildirler.

Yine de, bu vitaminin alımıyla ilgili güncel önerileri Avrupa Evcil Hayvan Gıda Endüstrisi Federasyonunun beslenme kılavuzlarında bulabilirsiniz.

Yıllar geçtikçe, pek çok ticari evcil hayvan maması, bu vitaminden çok fazla eklemiş ve onları yiyen hayvanlarda hastalığa ve hatta ölüme neden olmuştur. Hill’s köpek maması şirketi 2019 yılında İspanya’da aşırı D vitamini içeriği nedeniyle birçok ürünü geri çağırmıştır.

Takviye Her Derde Deva Mıdır?

Şüphesiz ki, bu soruyu cevaplamak zorlayıcıdır. 2011 yılında, köpeklerde 25-VitD kan seviyeleri ile mast hücresi tümör hastalığı arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Yazarlar, tümörlü çoban köpeklerinin, tümörsüz çoban köpekleri grubundan daha az 25-VitD’ye sahip olduğunu bulmuşlardır.

Gerçekten ilgi çekici olan şey ise, her iki köpek grubunun diyetlerini karşılaştırırken, tüm köpeklerin benzer miktarlarda 25 VitD aldığını bulmuş olmalarıdır. Bu nedenle, bu sonuç, diyetin tek başına 25-VitD kan düzeylerini belirlemediğini göstermektedir.

Bu konuyla ilgili hala var olan pek çok soru vardır: Kanser köpeğin 25-VitD üretme yeteneğini azaltabilir mi? Bazı köpekler bu bileşiği oluşturmalarını engelleyen risk faktörlerine maruz kalıyor mu? Bu konularda sadece zaman ve deneyler bize net cevaplar verecektir.

Köpeklerin Modern Yaşamı

Daha önce köpekler ölü avlarının yağ rezervlerinden optimal miktarda D vitamini alıyorlardı. Ancak yaşam tarzları önemli ölçüde değişti.

Bu sebepten dolayı, köpeklerin beslenmesi değişti ve artık neredeyse tamamen ticari mamalara dayanıyor. Bu nedenle, yiyeceklerinden gelen takviye, ana D vitamini kaynakları haline geldi.

Bu Vitaminin Biyoyararlanımını Hangi Faktörler Azaltabilir?

Hayvanınızda D vitamini mevcudiyetini sınırlayabilecek bazı faktörler şunlardır:

• Diyet öğeleri: Yiyeceklerdeki çoklu doymamış yağlar, florür ve düşük magnezyum içeriği; D vitamininin biyoyararlanımını azaltabilir.
• DDT ve diğer pestisitlere maruz kalma: Ayrıca endüstriyel kaynaklı çevresel kirleticiler olan poliklorlu bifeniller (PCB’ler) 25-VitD eksikliği riskini %3 oranında arttırır. Aynı şekilde, gıdalarda ve çevrede bulunan bir bileşik olan glifosata maruz kalmak da D vitaminini azaltır.
• Ateş yavaşlatıcılar gibi diğer kimyasal bileşikler: Örneğin, kanda ölçülen polibromlu difenil eterler (PBDE’ler) seviyesinin köpeklerde insanlardan 10 kat daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Bu bileşikler, uzmanların D vitaminini etkisiz hale getirdiğini bildiği ticari gıdalardan gelir.
• Kısırlaştırma / kastrasyon gibi diğer faktörler: Kısırlaştırılmış dişilerin kanlarında, kısırlaştırılmamış dişilere göre %10 daha az 25 VitD olabilir. Ayrıca kısırlaştırılmış erkekler, kısırlaştırılmamış erkeklerden %30 daha az seviyelere sahiptir.
• Çeşitli tıbbi durumlar: Herhangi bir böbrek hastalığı öyküsü, 25VitD’nin kullanılabilir D vitamini yani kalsiferole dönüştürülmesini önleyebilir. Ayrıca karaciğerde metabolize olan bazı tıbbi tedaviler D vitamininin işlenmesini engelleyebilir.

Gördüğünüz gibi, bu faktörlerden en az ikisi ya da üçü, ev ortamında yaşayan çoğu köpeği etkileyecektir. Bu nedenle bu vitaminin evcil hayvanınızın beslenmesindeki önemini göz önünde bulundurmanız ve günlük menülerine bu vitamini etkili bir şekilde uygulamanız önemlidir.