Biyo-çeşitliliği Korumak İçin Tüm Türler Önemli Midir?

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Uzun yıllardır, korumacılar biyo-çeşitliliği koruma umuduyla belirli türleri seçtiler ve korudular. Ancak, bu stratejinin etkinliği çevre uzmanları tarafından sıklıkla sorgulanmaktadır. Soru şu: Neden? Gezegenimizdeki biyo-çeşitliliği korumak için tüm türler eşit derecede önemli değil mi?

Biyo-çeşitliliği korumak: türlerin sınıflandırılması

Şemsiye türler

Şemsiye türler dünyadaki en yoğun şekilde korunan hayvanlardan bazılarıdır. Korumacılar, onları korumanın, yaşam alanlarını paylaşan diğer birçok türün korunmasına yardımcı olacağına inanıyorlar. Biyolog Martha Groom’a göre, bir şemsiye tür “ihtiyaçları diğer birçok türün ihtiyaçlarını içeren geniş kapsamlı bir tür” dür. Ayrıca gelecekteki vahşi yaşam rezervlerinin konumlarını seçmeye yardımcı olmak için de kullanılabilirler.

Terim ilk olarak 1984 yılında Bruce Wilcox tarafından kullanıldı ve o zamandan beri hararetli bir tartışma konusu oldu. Bazı uzmanlar şemsiye türlerin biyo-çeşitliliğin korumak için son derece yararlı olduğuna inanırken, diğerleri çeşitli daha küçük canlıların (omurgasızlar gibi) korunmasının daha etkili olabileceğine inanmaktadır.

Şemsiye türlerinin çoğu, nesli tükenmekte olan türlerin Uluslararası Doğa Koruma Birliği listesinde yer almaktadır, yani tehdit altındadırlar ya da yok olma riski vardır. Bu nedenle, korunmaları aynı zamanda yaşam alanlarının korunmasına da uzanır.

İspanya’da, örneğin, ana şemsiye türlerden biri boz ayıdır. Çok çeşitli ekolojik ihtiyaçlara sahiptir ve korunması çevresindeki tüm türlerin korunmasına yardımcı olur.

Biyo-çeşitliliğin korunması: ikonik veya sancak türler

Sancak türler, çevrenin korunması için bir sembol görevi görecek kadar karizmatik kabul edilen türlerdir. Korumacılar bu hayvanları, halkın ve hükümetin dikkatini çekmek için seçiyorlar. Bu, bu türlerin ve yaşam alanlarını paylaştıkları daha az “çekici” türlerin korunması için fon almayı kolaylaştırır.

En yaygın sancak türler büyük memelilerdir. Genellikle en iyi bilinen ve en çarpıcı hayvanlardır ve insanlarda daha fazla empati ortaya çıkarmaya yardımcı olurlar.

Bu hayvanlar tüm bir ekosistemi veya belirli bir çevresel sorunu temsil edebilir. Bir örnek, okyanuslarımız için plastik tehlikesini vurgulamak için deniz kaplumbağalarının kullanılmasıdır.

Bu türlerin bazıları, ünlü WWF pandası gibi kendini korumaya adanmış küresel örgütleri bile temsil etmektedir.

Gösterge türler

Gösterge türler, araştırmacıların belirli bir alanın biyolojik durumunu izlemek için kullanabileceği türlerdir. Onların varlığı belirli bir çevresel koşulu yansıtır. Araştırmacılar bunları belirli bir bölgeyi tanımlamak için de kullanabilirler. Örneğin, sadece çöl bölgelerinde yaşayan bir türü inceleyerek, bir çölün başladığı ve bittiği yeri belirleyebilirsiniz.

Bununla birlikte, koruma açısından, en değerli kullanım alanı bir ekosistemin sağlığını belirlemektir. Bu durumda, gösterge türler çevre koşullarındaki değişikliklere en duyarlı türlerdir ve kirlilik ve iklim değişikliği için erken uyarı işareti olarak kullanılabilirler. Örneğin, likenler hava kalitesinin iyi bir göstergesidir.

Gösterge türler çevrenin durumunu anlamamıza, ekolojik bölgeleri belirlememize, hastalık salgınlarını keşfetmemize ve iklim değişikliğini kontrol etmemize yardımcı olabilir.

Biyo-çeşitliliği korumak: temel türler

Temel türler, varlığı bölgesinde yaşayan organizmaların geri kalanını etkilediğinden, bolluğu ekosistemleri üzerinde orantısız bir etkiye sahip olanlardır. Bu nedenle, bu türlerin yokluğu tüm ekosistemin çökmesine neden olabilir.

Bunun en güzel örneği avcı-av ilişkisidir. Belirli bir yırtıcı hayvanın varlığı, bol otçul nüfusun bu ekosistemdeki florayı yok etmesini önler.

“Ekosistem mühendisleri” başka bir örnektir. Bunlar, yaşam alanlarını önemli ölçüde değiştiren hayvanlardır. Filler, ağaçların yok edilmesi ve türlerin otlatılması için yol açmanın en iyi örneğidir. Onlar olmadan, Afrika savanı orman haline geri dönecek ve varlığı ortadan kalkacaktı.

Bu türlerin kullanılmasının koruma üzerinde nasıl olumsuz bir etkisi olabilir?

Bununla birlikte, bu türlerin korunma araçları olarak kullanılması aslında çevre koruma çabalarını lehine çevirebilir. Sadece onlara odaklanmak, ilgiyi nesli tükenmekte olan daha az “karizmatik” hayvanlardan uzaklaştırır.

Örneğin, yarı kalıcı sulak alanları korumak için yeşil kurbağayı korumak. Yeşil kurbağa halkın ilgisini çekmez. Bu yaşam alanını korumak için bir yol tasarlamaya gelince, korumacılar daha “çekici” türler aramalıdır.

Korumacılar genellikle sadece hayvanın kendisi için değil, tüm ekosistem için halkın ilgisini uyandırmak amacıyla şemsiye türler yerine sancak türleri seçerler.

Avrupa’da, hem sancak hem de şemsiye türü olan iki hayvan vardır: boz ayı ve dağ horozu. Her ikisi de korunuyor ve halk tarafından büyük beğeni topluyor. Bununla birlikte, koruma çabaları genellikle biyo-çeşitliliği korumakla pek ilgisi olmayan yasa dışı faaliyetlerle ilişkilendirilmiştir.