Ortak Velayet: Nedir ve Nasıl İşler?

Yazan ve doğrulayan Aavukat Francisco María García

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Bir evcil hayvanın ortak velayeti konusu, dünyanın pek çok ülkesinde, son dönemde ortaya çıkan nispeten yeni bir yasal durum. Ortak velayet meselesi, artık, bir evliliğin sonlandırılması söz konusu olduğunda çocukların velayeti kadar yaygın bir mesele halini alıyor.

Ne yazık ki, bu yeni yasal durum, evcil hayvana sahip olanlar arasında kimin onu yanında tutacağı sorusunun da ötesine geçen daha karmaşık bir konu halini almakta.

Bu yazımızda, dünyanın farklı yerlerindeki insanların, evcil hayvanlarının ortak velayeti söz konusu olduğunda karşılaştıkları sorunları ortaya koyuyoruz. Bir evliliğin veya birlikteliğin sonlandırılmasından sonra vesayet konusunun nasıl çözüldüğüne yönelik bilgiler vereceğiz.

Ortak velayet ile ilgili kanunlar

Dünyanın diğer ülkelerindeki mevcut yasalar, boşanma davalarında, çocukların yüksek yararlarını gözetiyor. Fakat, evcil hayvan yasaları, esas olarak sahiplerinin sağlayacağı faydayı önemsiyor. Bu yasalar, hala hayvanları kişisel mülkiyet olarak görüyor ve hukuk kurallarına göre insanlar onları sahiplenip kontrol edebiliyor.

Bu durumda, mahkemeler, bir evcil hayvanı, yalnızca onun üzerinde hak sahibi olan yasal sahibine verebiliyor. Türkiye’de de, hayvanlar eşya hukuku çerçevesinde değerlendiriliyor. Örneğin, bir çiftin bir evcil hayvanına ortak velayet hakkı vermek, yasalara göre, televizyonu bir hafta birine, bir hafta da diğerine vermek gibi bir durum yaratıyor.

Böylelikle, bir mahkeme, boşanma veya ayrılma durumunda kimin hayvanı alacağına karar vermeden önce, öncelikle bu evcil hayvanın ortak mülk olup olmadığını değerlendirmek durumunda. Tabii ki, eğer hayvan sayısı birden fazlaysa, hayvanları yarı yarıya paylaştırmak veya daha adil bir paylaşıma ihtiyaç duyulup duyulmadığına karar verilmesi gerekiyor. Aynı şekilde, sahip olunan malların da hangilerinin çiftin her ikisine ait olduğuna ve buna ek olarak, her bir malın değerine de karar verilmesi gerekiyor.

Sonuç olarak, mahkeme, bir evlilik protokolü, sözleşmesi veya hukuki değeri olan başka bir anlaşma olup olmadığını da dikkate almalı. Dolayısıyla, bir aileye ait evcil hayvanları kimin alacağına karar vermek söz konusu olduğunda, herhangi bir mahkeme, hayvanlar için de, diğer varlıkları bölüştürürken uyguladığı kuralları uygulayacaktır.

Örneğin, bu konudaki anlaşmazlıklar, ortak mülkiyeti olan yarış atları konusunda oldukça yaygın. Bu nedenle, gelecekte ortaya çıkabilecek hukuki sorunlardan kaçınmak için, başka bir kişiyle bir hayvan edinmeden önce, her zaman yasal olarak geçerliliğe sahip bir sözleşme imzalamak avantajınıza olacaktır.

Boşanma: Hayvan kimde kalacak?

Gelecekte ortaya çıkabilecek ve beklenmeyen masraflara yol açabilecek hukuki anlaşmazlıkları önlemek istiyorsanız, sahip olacağınız hayvana ilişkin ortak velayetin koşulları ve kişilerin üzerine düşenleri bir sözleşme ile açıkça ve objektif olarak ortaya koymalısınız.

Bu tür sözleşmelerde açıklığa kavuşturulması gereken ilk şey, ortak velayet meselesine taraf olan kişilerden herhangi birinin yaptığı herhangi bir mali katkıdır. Bu katkılar, sözleşmenin feshi halinde her bir kişiye neyin bırakılacağını belirlemek konusunda önem arz ediyor.

Buna ek olarak, bu tür sözleşmeler, her bir vasinin, evcil hayvana ilişkin mali sorumluluklarını düzenlemeye de yardımcı oluyor. Mesela, kanunlar, her bir ortak sahibin, bir evcil hayvan üzerindeki finansal katkılarının eşit olduğunu varsayar. Ancak, eğer durum böyle değilse, yani katkılar eşit değilse, taraflar, sorumluluklarla birlikte, sözleşmedeki yatırımlarının yüzdesini de belirtmeliler. Sorumluluklar ve sahip olunan haklarla ilgili, kanunlar, genel bir kural olarak, bu tür sözleşmelerle düzenlenen maddeleri uygular. Ayrıca, bu tür sözleşmeler, taraflara, kendi sorumluluklarını, seçtikleri ikinci bir tarafa kendi şartlarına göre devretme imkanı da sağlayacaktır.

Taraflar arasında anlaşmazlık olması durumunda veya yapılan sözleşmelerde tutarsız veya keyfi hükümler bulunabiliyor. Bu durumda, taraflardan herhangi biri, sözleşmeyi geçersiz kılmak için talepte bulunma hakkına da sahip olabiliyor. Bu durumda, haksızlığa uğrayan bir taraf varsa, ortaklıktaki paylarına oranla bir karşılık alabiliyorlar.

Velayeti paylaşma

Günümüzde evcil hayvanlarının yasal bir biçimde ortak velayetini sağlamış boşanan kişiler var. Bu tür durumlarda, taraflar, anlaşma ile, evcil hayvanlarının bölüşülecek mallar değil, bir aile üyesi olduğunu ortaya koyarlar.

Gerçek şu ki, son dönemde, bir ayrılık durumunda evcil hayvanlarının ne olacağını bir protokol ile ayrıntılandıran daha fazla çift var. Hazırlanan bu dokümanlar veya belgelerde, her bir tarafın sorumlulukları ve hakları, evcil hayvanın en uygun şekilde bakımını garanti altına almak için detaylı bir biçimde ortaya konuluyor.

Mantıken, bu tür bir düzenleme ile, aynı zamanda masrafların da ayrıntılı bir biçimde paylaşılması sağlanmaktadır. Hayvanların beslenmelerinden hijyenleri, refahları ve hatta önleyici tıp konularına kadar her şey, bu dokümanlarla esasa bağlanabilir. Yani, bu sözleşmelerle, temel ve açık ihtiyaçların hepsi düzenlenebiliyor.

Bunların yanında, ortak velayet ile ilgili kurallar da bu sözleşmelere yazılabiliyor. Böylece, bir çiftin arasındaki bağın ortadan kalkması, onların evcil hayvanları ile olan ilişkisini de etkilememiş oluyor.

Böylece, insanların, önceden bir anlaşma yapması tavsiye edilen bir durum halini almış oluyor. Bu anlaşma, fertlerden her birinin evcil hayvanlarıyla iş günlerini ve hafta sonlarını nasıl geçireceğini düzenleyebilir. Hayvanın alınması ve bırakılması için bir buluşma noktası belirlemek bile bu sözleşmeler sayesinde mümkün.

Ayrıca, bir ayrılık halinde taraflar arasındaki muhtemel çatışmaları da önleyebilecek diğer pratik konuları da belirtmekte fayda olabiliyor.

Tüm bunlar, halen, hem ülkemiz hem de dünya çapındaki mevcut hukuk sistemleri için oldukça yeni ve yenilikçi konular. Daha açık ifade etmek gerekirse, hayvanları nesne ve mülk olarak görmeyi bırakıp onlara çocuklarımıza verdiğimiz değeri gösterme zamanı geldi de geçiyor. Bu yakaşım, hayvanların kendi haklarına sahip canlılar olduğunun kesin ve tam olarak kabul edilmesine bir adım daha yaklaşılması anlamına da gelecektir.