Ekolojik Tuzaklar: Neden Hayvanlar İçin Bir Sorun?

Yazan ve doğrulayan biyolog Miguel Mata Gallego

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Ekolojik tuzaklar, hayvanlar bir yeri gelişmeleri için elverişli olarak algıladıklarında ve gerçekte bu alan onların yaşaması için uygun olmadığında ortaya çıkar. Bu kavram, onlar fakında olmadan biyolojik açıdan uyumluluklarını büyük ölçüde azalttığı için bazı türler için ciddi bir sorun olabilir.

Ekolojik tuzaklar nedir, neden ortaya çıkarlar ve hayvanların onlardan kaçınmasına yardımcı olmak için ne yapabiliriz? Bu soruları ve daha fazlasını bu makalede cevaplayacağız.

Bir algı meselesi

Ekolojik bir tuzak, öncelikle aldatıcı bir habitattır. Çeşitli hayvan türleri için uygun bir ekosistemin parçası gibi görünse de gerçekte özellikleri, canlıların hayatta kalmasını veya üreme başarısını engellemektedir.

Her türün doğal seleksiyonla şekillenen bir evrim tarihi vardır. Bu nedenle, bir habitatın onlara uygun olduğunu gösteren doğadaki belirli ipuçlarını tespit edebilirler. Örneğin yaşlı ağaçların varlığı ağaçkakanları çeker ve açık otlaklar da birçok sürüngeni çeker.

Bu habitat seçimi milyonlarca yıldır, türler nesilden nesile miras kalan davranış kalıpları geliştirdikçe devam etmektedir. Hayvanların çoğu gezegende bizden çok daha uzun süredir bulunuyor ve bu onların genetik izlerine  yansıyor.

Sorun, doğanın efendisi oluncaya kadar insanlar doğayı çok hızlı değiştirdiğinde ortaya çıkar. Bu değişiklik o kadar hızlıdır ki, birçok durumda türlerin değişikliklere uyum sağlamak için zamanları yoktur ve ekolojik tuzaklara düşmeye maruz kalırlar.

Ekolojik tuzak örnekleri

Örneğin, yırtıcı kuşlar, alanı yiyecek için taramalarını sağlayan kuru ağaçları arama eğilimindedir. Bu nedenle, çevrelerini gözlemlemelerine izin veren herhangi bir yapıyı tünemeye uygun olarak yorumlarlar.

Bu nedenle, çok sayıda yırtıcı kuş, yüksek gerilim direklerine tünerken elektrik çarpmasına bağlı olarak ölüyor. Elektriğin varlığı nedeniyle çok tehlikeli olduğunun farkında olmadan, bunun kaliteli bir yaşam alanı olduğunu düşünme tuzağına düşüyorlar. Ekolojik tuzaklar, nihayetinde bir fare kapanı içindeki peynir gibidir: güzel bir görünümün altındaki gerçek tehlikeyi gizler.

Habitat kalitesinin önemi

Ekolojik tuzakların, hayvanlar bölgenin gerçek kalitesini algılayamadığında ortaya çıktığını öğrendik. Konuyla ilgili Conservation Biology dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, habitatın gerçek kalitesini hayvanlar tarafından algılananla karşılaştırırsak 4 tür habitat elde ederiz:

• Kaynak habitat: Yüksek kaliteli ve hangi hayvanların doğru bir şekilde iyi olarak algıladığı habitat. Hayvanlar bunu tercih ederler.
• Batık habitat: Pek uygun olmayan ve hangi hayvanların da böyle tanımladığı habitat. Hayvanlar başka seçenekleri olmadıkça içinde yaşamazlar.
• Algı tuzağı: Bu tür, bir ekolojik tuzağın tersidir. Habitat iyidir, ancak hayvan onu böyle algılamaz ve içine yerleşmez. Bunun birçok nedeni olabilir, ancak genellikle insan müdahalesi olduğunda ve hayvan korkup kaçındığında ortaya çıkar.
• Ekolojik tuzak: Habitat kötü olmasına rağmen hayvanlar onu iyi olarak algılar. Hayvanlar içinde biyolojik içgüdüleriyle yaşayacakları, ancak uzun vadede popülasyonlarının azalmasına neden olacağı için tehlikelidir.

Ekolojik restorasyon ve tuzaklar

Bazen, böyle bir niyet olmaksızın, ekosistem restorasyon projelerini yürütürken insanlar hayvanlar için gerçek ekolojik tuzaklar yaratırlar. Bir yaşam alanını geri yüklerken, belirli türlerin varlığının başkalarına zarar verebileceğini akılda tutmak önemlidir.

Bu nedenle, türlerin, özellikle tehdit altındaki türlerin habitat tercihlerini bilmek önemlidir. Onları ekolojik bir tuzağa düşürmediğimizden emin olmalıyız.

İsrail’de yapılan orman restorasyonlarında bunun bir örneği yaşandı. Bu durumda, tehdit altındaki bir kertenkele türünün (Acanthodactylus beershebensis) yaşam alanı olan geniş otlak alanlar yeniden ağaçlandırıldı. Ağaçlanmanın artmasıyla yırtıcı kuşlar da çoğaldı, bu kuşlar için olumlu olsa da kertenkeleler için korkunç bir sonuç oldu.

Daha fazla yırtıcı kuşla, söz konusu kertenkele, varlığını daha da tehdit eden çok yüksek bir avlanma oranına maruz kaldı. Bu tür, çayırlardaki ağaçların varlığının ima ettiği tuzağın farkında değildi.

Habitat seçim yöntemlerini anlamak önceliklidir

Belirtildiği gibi, hayvanların nerede yaşayacaklarını seçme şekli ile bu alanların uygunluğu arasında genellikle bir uyumsuzluk vardır. Bu nedenle, ekolojik restorasyon projelerinde, hayvanların belirli bir yaşam alanını seçmesine hangi faktörlerin neden olduğunu bilmek önemlidir.

Hayvanları iyi bir yaşam alanı seçmeye yönlendiren ipuçları restorasyonda mevcutsa, o belirli alanda yaşamak isteyeceklerdir. Hayvanlar, insanların rahatsız bozduğu bir alanı iyi olarak algılarlarsa, oraya yerleşmeleri yine de muhtemeldir.

Benzer şekilde, hayvanları kendilerine zararlı yerlerden kaçınmaları için yönlendirebilirsek, ekolojik tuzakların etkisinden kurtulacaklardır. Bu, tıpkı bostan korkuluklarının kuşların ekinleri yemesini engellediği gibi caydırıcı unsurlar kullanılarak sağlanabilir.

Nihayetinde ekolojik tuzaklar, kalitesiz bölgelerde yaşadıkları ve onları iyi olarak algıladıkları için, hayatta kalma ve üreme oranlarını düşürdükleri için, birçok hayvan için bir problemdir. Hayvanların üreme alanlarını nasıl seçtiklerini anlayabilirsek, onların zararlı yerlerde yaşamalarını da engelleyebiliriz.