Nesli Tehlike Altında Olan 25 Primat

Her 2 yılda bir, nesli tehlike altında olan primatların resmi listesi gözden geçirilir, ancak bu listedeki hayvanların sayısı asla azalmıyormuş gibi görünüyor. Sadece 25 tanesi bu yazıda ele alınsa da, var olan 633 primat türünün yarısından fazlası ciddi şekilde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

Paradoksal olarak – ve bu noktada artık şaşırtıcı olmasa da – bu memeliler için en büyük tehdit insandır. Ormansızlaşma, avlanma ve tür kaçakçılığı, çoğu primatın ölümüne neden olan faaliyetlerdir.

Listenin amacı ve tarihçesi

Tehlikedeki Primatlar (Primates in Peril), ciddi şekilde tehlike altındaki primatların listesini içeren bir yayındır. Bu liste, koruma durumları ve karşılaştıkları ana tehditler de dahil olmak üzere tüm türler hakkında bilgi toplar.

2004-2006 raporunun yayınlanmasından bu yana, adı şu şekilde değişti: Tehlikedeki Primatlar: Dünyanın en çok tehlike altındaki 25 primatı

Liste 2000 yılında Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (International Union for Conservation of Nature – IUCN), Uluslararası Primatoloji Derneği (International Primatological Society – IPS) ve Uluslararası Koruma (Conservation International – CI) Derneği tarafından oluşturuldu. O zamandan beri yayın, üç koruma kuruluşu arasında iki yılda bir gözden geçirilen ortak bir proje olmuştur.

Nesli tehlike altında olan 25 primat

Bu listenin en son revizyonu, 2018’den 2020’ye kadar olan verileri toplar. Listede, en çok tehlike altındaki primatlar, coğrafi bölgelere göre ortaya çıkar. Bunlardan 12’si bir önceki listede yer almazken, 8’i ilk kez girdi.

Bu 2018-2020 versiyonu, büyük primatların habitatlarında karşı karşıya olduğu ciddi tehditleri vurgulamak amacıyla Piliocolobus cinsinin 2 üyesi ve Trachypithecus‘un diğer 2 üyesini içerir. Aşağıda bölge bölge hepsini bulabilirsiniz.

Madagaskar

Lemurların endemik yuvası olan bu ada, dünyanın en zengin biyolojik çeşitliliklerinden birine sahiptir. İçinde yaşayan hayvan türlerinin çoğu, ormanlarının yoğun bitki örtüsü altında yuvalarını bulur, bu nedenle onlar için en büyük tehdit ormansızlaşmadır. Bu bölgedeki en tehdit altındaki primatlar şunlardır:

• Microcebus canavartra veya Bemanasy fare lemuru: Microcebus cinsi lemurlar arasında en küçüğüdür.
• Hapalemur alaotrensis veya Alaotra Gölü bambu lemuru.
• Lepilemur jamesorum: James’in sportif lemuru olarak da bilinen bu küçük prosimian, Madagaskar’ın güneydoğusunda çok küçük bir bölgede yaşıyor.
• Indri indri: Bu en büyük lemur türüdür ve birçoğunun aksine kesinlikle günlük alışkanlıkları vardır. Şarkı söyleyen tek lemurdur.
• Daubentonia madagascariensis veya Ay-Ay: Uzun parmakları ve büyük sarı gözleri Madagaskar yerlileri arasında çok sayıda efsaneye yol açmıştır. “Gece ruhu” anlamına gelen “lemur” adının ortaya çıkmasına bu türün neden olduğuna inanılıyor.

Afrika’da nesli tehlike altında olan primatlar

Plantigrade (iki ayak üstünde yürüyen) ve 5 parmaklı olmaları ile karakterize edilen Eski Dünya primatları da insan müdahalesinden muzdariptir. Buradaki baskın tehditler kaçak avlanma ve tür kaçakçılığıdır. Listede yer alan türler şunlardır:

• Paragalago rondoensis veya Rondo cüce galago: 2 metreden fazla sıçrayabilen bu küçük ağaç primatı, özellikle Tanzanya ormanlarının ormansızlaşmasının bir sonucu olarak acı çekiyor.
• Cercopithecus roloway: Fildişi Sahili’nin doğusunda küçük bir bölgede yaşayan Roloway maymunları, meraklı sakallarıyla insan eylemlerinden de muzdariptir.
• Rungwecebus kipunji: Meraklı, havlamaya benzer sesiyle tanınan kipunji, 2008’den beri listede.
• Colobus vellerosus veya beyaz uyluklu kolobus: En büyük tehdidi, habitatının büyük bir insan yerleşimine yakın olmasıdır.
• Piliocolobus epieni veya Nijer Deltası kırmızı kolobusu: Etleri için avlanma ve adını veren bölgedeki ormanların ormansızlaşması, nüfuslarını yok ediyor.
• Piliocolobus rufomitratus veya Tana Nehri kırmızı kolobusu.
• Pan troglodytes verus veya Batı şempanzesi: Bu, bonobo ile birlikte, genetik olarak insana en yakın olan türdür.

Asya’nın nesli tehlike altında olan primatları

Belki de bu bölgedeki en iyi bilinen primat orangutandır. Bununla birlikte, aşağıda görebileceğiniz gibi, diğer birçok tür tehdit altındadır:

• Nycticebus javanicus: Yavaş loris, özellikle sevimli görünümü ve koltuk altlarına yakın bezlerde zehir üretme kabiliyeti ile en iyi bilinenlerden biridir.
• Simias concolor veya domuz kuyruklu kalkık burun langur, Colobinae ailesindeki kısa kuyruğu olan tek maymun olduğu için böyle adlandırılmıştır.
• Trachypithecus poliocephalus veya altın başlı langur: Nüfusu 3 kuşakta %80 azalmıştır.
• Trachypithecus geei: Altın langur olarak da bilinir, Himalaya bölgelerinde kutsal kabul edilir.
• Semnopithecus vetulus veya mor yüzlü langur.
• Hoolock tianxing: 2017’de keşfedilen bu tür, Yıldız Savaşları‘ndaki karaktere gönderme yapılarak Skywalker hoolock jibonu olarak adlandırıldı.
• Pongo tapanuliensis veya Tapanuli orangutan.

Neotropikler

Neotropikler, biyocoğrafyada Amerika kıtasının tropikal bölgesini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Güney Amerika’nın neredeyse tamamını, Orta Amerika’yı, Antiller’i, Amerika Birleşik Devletlerinin bir kısmını ve Meksika’nın bir kısmını içerir. Bu alanda aşağıdaki nesli tükenmekte olan türler bulunur:

• Callithrix aurita veya beyaz kulaklı marmoset.
• Saguinus bicolor veya kel tamarin, kafasındaki saç eksikliğinden dolayı adlandırılmıştır.
• Cebus aequatorialis veya Ekvadorlu beyaz önlü kapuçin.
• Plecturocebus olallae: Olalla marmoset olarak da bilinir, özellikle habitat kaybı ve avlanmadan muzdarip primatlardan bir diğeridir.
• Alouatta guariba veya kahverengi uluyan maymun: Sarı humma ve tür kaçakçılığı için yakalanması, habitatının azalmasının nedenleri arasındadır.
• Ateles geoffroyi veya Orta Amerika örümcek maymunu: Bu, Yeni Dünya’nın en büyük primatlarından biridir ve Orta Amerika’nın çoğunda yaşar.

Dahil edilen diğer türler

Yukarıda belirtilenlere ek olarak, bu liste, nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan son çeşitli primat grubunu içerir:

• Goril beringei graueri veya Doğu gorili.
• Maçaca nigra veya Tepeli makak.
• Presbytis chrysomelas veya Sarawak surili.
• Rhinopithecus avunculus veya Kalkık burunlu langur.
• Tarsius tumpara veya Siau Adası Tarsieri.

Listenin bilim ve iletişim medyası üzerindeki etkisi

“Nesli tükenmekte olan primatların bir listesini yapmak neye yarar?” diye düşünüyor oalbilirsiniz. Bu derlemenin amacı sadece bir sıralama yapmak değil, aynı zamanda hem bilimsel alanda doğrudan etki yaratmak hem de kamuoyunu bilgilendirmektir.

Bu çalışma, listenin bilim ve iletişim medyası üzerindeki etkisini analiz etti. Sonuçlar, en önemli 25 bilimsel dergideki yayınların bu türlerin bazılarından en az bir kez bahsettiğini gösterdi.

Öte yandan, sosyal ağlar, çevrimiçi gazeteler ve benzerleri gibi dijital medyada listenin yayınlanmasından sadece bir ay sonra, “ilk 25 primat” veya “tehlikedeki primatlar” gibi anahtar kelimelerin ve ayrıca dahil edilen 25 türün ortak isimlerinin varlığının arttığı tespit edildi.

Gördüğünüz gibi, bu tür yayınlar, özellikle insanların çok az bildiği türler olmak üzere, nesli tükenmek üzere olan türlere dikkatimizi çekme potansiyeline sahiptir. Bu, onları korumaya başlamanın veya en azından durumlarını iyileştirmenin ilk adımıdır.