Titrek Kirpi Sendromu Neden Ortaya Çıkar?
Yazan ve doğrulayan Veteriner hekim Juan Pedro Vazquez Espeso
Geçmişte, insanların köpekler, kediler veya daha nadir olmak üzere bir kuş dışında herhangi bir evcil hayvana sahip olmaları pek de sıklıkla görülen bir durum değildi. Bugünkü durumda ise, evlerimizdeki bu hayvan arkadaşlarımızın piyasada bulunma durumları şaşırtıcı derecede çeşitlendiğinden, o eski zamanlardaki durum uzak bir anı gibi kaldı. Ve zamana ayak uydurmak için, veteriner hekimler de çok çeşitli canlılara uygun bakımı sağlamaya hazırlıklı olmak durumunda kalıyorlar. Bunu aklımızda tutarak, titrek kirpi sendromu denen olguya daha yakından bakmak istiyoruz.
Tabii ki, veteriner hekimlerin her bir hayvanı yakından tanıması imkansız bir durum. Ancak, yardımımıza ihtiyacı olan her hayvana tıbbi bakım sağlamak yine de bizim sorumluluğumuzda. Ve bazen bu, bir kirpiyi tedavi etmek anlamına bile gelebilecektir.
Titrek Kirpi Sendromu nedir?
Titrek kirpi sendromu (Wobbly hedgehog syndrome – WHS), kirpiyi derinden etkileyen ve sinir sisteminde görülen dejeneratif bir hastalık. Günümüzde, halen, hatta bu yazının da yazılıyor olduğu sırada, hastalığın kaynağı bilinmemekte.
Bu patoloji, insanlardaki MS diye yaygın olarak bilinen multipl skleroza da benziyor ve birçok araştırmacı ikisini karşılaştırarak bir sonuca ulaşmaya çalışıyor. Bununla birlikte, dört parmaklı kirpiler için, uzmanlar, konunun bu türlerin içinden geçtiği ve pek ayrım da gözetmeyen genetik karışıklık durumuyla ilgisi olduğuna inanıyor.
Dört parmaklı kirpi yetiştiriciliğine ilişkin önemli yasal boşluklar olduğunu biliyor olmak önemli. Birçok yerde, bu hayvanları evcil hayvan olarak bulundurmak, vahşi doğaya girdiklerinde istilacı bir tür olma potansiyelleri nedeniyle yasa dışı. Bu çerçevede, bu tür yerlerde, profesyonel kurumların, kirpi üretimine ilişkin lisansları da olmuyor.
Titrek kirpi sendromu, yeteri kadar bilgi sahibi olmaksızın, yakın akrabalığı olan hayvanların, lisanssız kişiler tarafından melezlenmesinin sonucunda ortaya çıkıyor da olabilir.
Hastalığın gelişimi
Titrek kirpi sendromu, üç yaş civarındaki dört parmaklı kirpilerde görülüyor. Diğer yaşlarda da, hem daha genç hem de daha yaşlıyken de ortaya çıkabilir, ancak bu daha az olası bir durum.
Bu sendromun gelişimi ilerleyici bir şekilde seyrediyor ve genellikle hayvanın arka ayaklarıyla başlıyor. Daha sonra, hastalık ilerledikçe ön bacakları da etkileyecek şekilde devam ediyor. Bazı durumlarda, hayvanın sol tarafından başlayıp daha sonra sağ tarafa ilerleyebiliyor veya tam tersi de olabiliyor.
Bu sendrom, kirpinin vücudunda, (ataksi) kas kontrolü kaybına neden oluyor. Sonuç olarak, hayvan yürürken yalpalıyor – yani sendroma adını veren durum ortaya çıkıyor.
Bu noktada, titrek kirpi sendromunun vestibüler sendromla karıştırılmasının kolay olduğunu açıklığa kavuşturmamız da lazım. Bu anlamda, olası ayırıcı tanıları da akılda tutmak önemli.
Semptomoloji ve yalpalamalar ortaya çıktığında, bu hayvanın günlük yaşamını sürdürmesini zorlaştıracaktır. Dahası, hayvanların yemek kaselerine erişimde yaşadıkları zorluklar nedeniyle kilo kaybı, hastalığın ilk aşamalarında meydana gelecektir.
Normalde hayvanlar semptomların başlamasından bir ay ile bir yıl aralığı kadar bir süre sonra ölürler. Bunu da açıkladıktan sonra burada yeniden ifade etmeliyiz ki, hayatta kalması, büyük ölçüde, kirpi’nin alacağı palyatif bakıma bağlı olacaktır.
Titrek Kirpi Sendromu – Tedavi ve bakım
Bu hastalık için spesifik bir tedavi mevcut olmasa da, kirpilere temel anlamda bir bakım düzeni sağlamak, yaşam kalitelerini gözle görülür şekilde artıracak ve uzatacaktır.
Titrek Kirpi Sendromu ve Beslenme
WHS’li bir kirpi, böceklerle veya pişmiş derisiz tavuk/hindi göğsü gibi besinlerle sürdürülen kaliteli bir diyete ihtiyaç duyar. Bunlara ilave olarak, bu diyetlerini küçük parçalar halinde pişmiş veya haşlanmış meyve veya sebzelerden oluşan bir menü ile tamamlamalısınız.
Kirpinize Omega 3 ve 6 yağ asidi içeren vitamin takviyeleri vermek de iyi hareketlerden biri olacaktır. Aynı zamanda, uzmanlar, bu hayvanlara, vitamin kompleksi verilmesini de tavsiye ediyor.
Hastalığın daha ileri aşamalarında, kirpi, yemek yemek için yardıma ihtiyaç duyabilir. Bunun nedeni, hastalığın bağımsız olarak yemek yemelerini zorlaştırması. Aynı zamanda, susuz kalmamak için nozullu bir su pınarından su içmeleri gerekecektir.
Kirpinizin yemesine yardımcı olmak için, ev yapımı ve püre haline getirilmiş yiyecekler hazırlamak ve bir şırınga ile yedirmek en iyisi. Hazırlayacağınız püre, ilgili diğer takviyelerle birlikte evcil hayvanınızın her zaman yediği aynı bileşenleri ve rasyonları içermeli.
Titrek kirpi sendromunun ileri aşamalarında hidrasyona, yani su tüketimine dikkat etmek çok önemli. Bu nedenle, her zaman bir şırıngayı hazır bulundurmanız ve evcil hayvanınıza sık sık su vermeniz gerekir.
Fizyoterapi
Evcil hayvanınızın kaslarını mümkün olan en iyi durumda tutmak, bu hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak açısından oldukça önemli. Kasların formunu korumak için hayvanın ekstremitelerine masaj uygulayarak bunu sağlayabilirsiniz.
Uzmanlar ayrıca hayvanın karnına masaj yapılmasını da tavsiye ediyorlar. Pürüzsüz ve dikenleri olmayan karnına nazikçe ve kolayca masaj yapabilirsiniz. Bu şekilde, gastrointestinal hareketliliği de sağlamış olursunuz.
Tedavisi veya çaresi olmayan hastalıklardan bahsetmek hiçbir zaman için kolay bir şey olmadığından, bugünün makalesi de, bir anlamda zor bir konuyu ele alıyor. Ancak, burada size sunduğumuz tavsiyelerin, bu sendromdan kaynaklı gelişen talihsiz ortamda, evcil hayvanınıza bakmanıza yardımcı olacağını umuyoruz. Bu şekilde, kirpiniz için, mümkün olduğunca uzun süre mümkün olan en iyi yaşam kalitesini sağlayabilirsiniz.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Díaz-Delgado, J., Whitley, D. B., Storts, R. W., Heatley, J. J., Hoppes, S., & Porter, B. F. (2018). The pathology of wobbly hedgehog syndrome. Veterinary pathology, 55(5), 711-718.
- Graesser, D., Spraker, T. R., Dressen, P., Garner, M. M., Raymond, J. T., Terwilliger, G., … & Madri, J. A. (2006). Wobbly hedgehog syndrome in African pygmy hedgehogs (Atelerix spp.). Journal of Exotic Pet Medicine, 15(1), 59-65.
- Ruszkowski, J. J. (2020). Wobbly Hedgehog Syndrome (WHS): a review of knowledge and some practical suggestions about differential diagnosis. Med. Weter, 76(5), 263-265.
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.