Bukalemunlar Neden Renk Değiştirir?
Renk değiştiren hayvanlar her zaman insanları şaşırtmıştır. Çoğu canlıda renklenme, dış iskelet, pullar, tüyler ve saç gibi ölü dokulardan kaynaklanır. Ayrıca bu durum nispeten sabittir. Bununla birlikte, bazı türler hızla renk değiştirebilir. Bu sayede, değişen çevresel koşullara yanıt olarak farklı renklere ve desenlere sahip olabilirler. Bukalemunların neden renk değiştirdiğine bu yazıda göz atacağız. Bukalemunlar neden renk değiştirir hiç düşündünüz mü?
Renk değişikliği ile desen değişikliği arasında bir fark var mı?
Daha önceki yazılarda da bahsettiğimiz gibi, kafadanbacaklılar, balıklar ve sürüngenler gibi bazı hayvanlar, diğer organizmalarla etkileşimleri sırasında renklerini değiştirme yeteneğine sahiptir. Bunların arasında bukalemunlar (Chamaeleonidae ailesi) ilgi çekici başka bir özelliğe de sahiptir. Bölgesel bir alanı referans alarak renk değiştirebilen bazı hayvanların aksine bukalemunlar, sosyal etkileşimleri sırasında vücutlarının rengini ve desenini değiştirebilirler.
Bukalemunlar sıcaklığa tepki olarak renk değiştirirler
Dikkat edilmesi gereken ilk şey, bukalemunların ektotermik (soğukkanlı) hayvanlar olduğudur. Yani bu kategoriye ait hayvanlar, kendi iç ısılarını üretemezler. Sonuç olarak tüm ektotermik organizmalar, belirli bir vücut sıcaklığına ulaşmak için harici ısı kaynaklarına bağımlıdır.
Ektotermik hayvanların sahip olduğu özelliklerin çoğu, bireyin vücut sıcaklığına bağlı olarak önemli ölçüde değişir, bu gerçeği aklınızda tutmalısınız. Bu özellikler arasında sindirim hızı, koşarken veya yüzerken sahip olduğu çeviklik ve asıl konumuz renkler bulunur.
Tüm bunlara ek olarak, koyu renklerin ışığı ve ısıyı emerken, açık renklerin ise yansıttığını mutlaka göz önünde bulundurun. Sonuç olarak, bir yaz gününde parlak güneşin altında siyah bir arabada zaman geçiren herkes renklerin sıcaklıkla olan ilişkisini anlayacaktır. Bukalemunlar da bu gerçeği bilir ve buna göre hareket ederler. Bukalemun derisinin rengini güneşten aldığı sıcaklığı kontrol etmek için neredeyse bir termostat gibi kullanır.
Bir bukalemunun vücudu soğuduğunda, dersini çam yeşili gibi daha koyu bir tona doğru derinleştirir. Serinlemek istediğinde ise nane yeşili gibi daha açık tonlara dönüşür.
Etkili kıyafet seçimi: Bukalemunların renk değiştirme stratejilerinin nedenleri
Bukalemunların bir diğer renk değiştirme nedeni ise insanların ihtiyaçlarına çok benzer: kendini ifade etmek. Örneğin modunuza uyum sağlamak adına yaptığınız kıyafet veya saç değişiklikleri gibi… Tıpkı insanlar gibi bukalemunlar da duygu durumlarıma göre renk değiştirirler.Normalde bukalemunlar korktukları zaman koyu renk alırlar. Heyecanlandıkları zaman ise daha açık bir renge bürünürler. Buna ek olarak, erkek ve dişi arasında farklar da bulunur. Erkekler dişilere göre daha sık renk değiştirir. Dişiler ise daha az göze çarpan iletişim sinyallerini kullanmayı tercih etmeye meyillidir.
Erkek bukalemunlar eş bulmalarına yardımcı olması için renk değiştirirler. Göze çarpan renklere sahip olmaları, aslında dişiye sağlıklı bir tür olduğunu göstermek içindir. Diğer taraftan, birden çok erkek varsa ve koyu tonlara bürünmüşlerse, bu onların kavga etmeye hazır olduklarını gösterir. Sonuç olarak, bukalemunlar duruma bağlı olarak gün içinde farklı renklere sahip olabilirler.
Renk değiştirmenin arkasında yatan bilimsel gerçek
Daha önceleri bilim insanları bukalemunların renklerini ahtapotların ve mürekkep balıklarının yaptığı gibi değiştirdiğine inanıyorlardı. Zamanla daha çok araştırmacı bukalemunlar neden renk değiştirir sorusunu sormaya başladı. Bu hayvanlar, deri hücrelerinde kromofor adı verilen pigment dolu torbaları kullanarak renklerini değiştirirler. Ancak bilim insanları, bukalemunların renk değiştirmesinin daha da karmaşık olduğunu keşfetti.
Bukalemunun derisinde pigmentler tarafından üretilen renkler bulunur. Bu renkler, hücrelerde sentezlenen ve biriken renkli bileşenlerdir. Bu durumun bir sonucu olarak, melaninlerin, pterinlerin ve diğer kimyasal pigmentlerin varlığından kaynaklanan bir renk paleti ortaya çıkar.
Bukalemunun derisinin üst tabakası pigment içeren hücrelerden oluşur. Örneğin, bukalemunun rengi sarıysa, ksantoforlar buna neden olur; veya kırmızıysa, bunun nedeni eritrofordur. Bu pigmentli hücreler genelde derinin çizgili bölgelerinde bulunur. Melanoforlar ise, cildin en üst katmanına ulaşan uzantılara sahip olan en derin katmanı oluşturur.
Öte yandan, bukalemunun derisi yansıtıcı nano yapıların varlığından kaynaklanan başka bir renklenme şekline de sahiptir. Bu nano yapılar, iridofor adı verilen özel hücrelerin içinde bulunur. Bu yapılar hücrede bulunan guaninden üretilir ve ışıkla etkileşime girerek parıltılı metalik renkler üretir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Teyssier, J., Saenko, S., van der Marel, D. et al. (2015). Photonic crystals cause active colour change in chameleons. Nat Commun 6, 6368 https://doi.org/10.1038/ncomms7368
- Smith, K. R., Cadena, V., Endler, J. A., Kearney, M. R., Porter, W. P., & Stuart-Fox, D. (2016). Color change for thermoregulation versus camouflage in free-ranging lizards. The American Naturalist, 188(6), 668-678.
- Smith, K. R., Cadena, V., Endler, J. A., Porter, W. P., Kearney, M. R., & Stuart-Fox, D. (2016). Colour change on different body regions provides thermal and signalling advantages in bearded dragon lizards. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 283(1832), 20160626.