Boynuzlu Kertenkele: Kan Ağlayan Sürüngenler

Yazan ve doğrulayan biyokimya Luz Eduviges Thomas-Romero

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Phrynosoma sınıfından şu ana denk keşfedilmiş yirmi farklı boynuzlu kertenkele türü bulunuyor. Bu kertenkeleler renklerine, boylarına, boynuzlarının miktar ve konumlanmalarına ve sırtlarındaki dikenlere göre birbirlerinden farklılaşıyorlar.

Geniş ve düz vücutları, kısa ve bodur bacakları nedeniyle çoğu iskambil kartı boyutundadır. Kaçarken ellerinden geleni yaparlar fakat hız en güçlü yanlarından biri değildir.
Boynuzlu kertenkelelere bahşedilen en önemli özelliğin savunma yöntemleri olduğuna şüphemiz yok. Öyle olmak zorunda. Çünkü onları yemeye çalışan pek çok komşuya sahipler. Bazı boynuzlu kertenkele türlerinin köşeye sıkıştırıldığı zaman gözlerinden çok kötü kokan bir kan fışkırttıkları biliniyor.

Boynuzlu Kertenkele İle Nerede Karşılaşabiliriz?

Boynuzlu kertenkeleler çok kuru yerlerde yaşarlar. Guatemala ve Meksika’dan Arizona ve Kaliforniya çöllerine, hatta Güney Kanada’nın kuru topraklarına kadar bu kertenkelelere rastlayabilirsiniz. Genellikle şahin, örümcek kuşu, koridor kuşu, yılan, çakal, tilki, kurt, vaşak ve hatta etçil çekirgelere yem olurlar. Hatta çölde bu canlıları gören herhangi bir hayvan onları yer.

Bir Saklanma Ustası

Savunma yöntemlerinin ilk ayağını kamuflaj oluşturuyor. Boynuzlu kertenkele renklerini etrafları ile uyumlu olacak şekilde değiştirir, kahverengileşir ya da alacalı griye benzer bir renk alır. Hatta bazı türler yenmeyen nesneleri taklit ederler. Yuvarlak kuyruklu boynuzlu kertenkele bu türlerden biridir. Bu hayvan saklandığı kayalardan neredeyse ayırt edilemez, sırtını yuvarlaklaştırır ve ayaklarını içeri alır.

Donma ve Sertleşme

Çoğu yırtıcı avlarını hareket ettiklerinde fark eder. Boynuzlu kertenkele de bunu bilir ve bundan ötürü hareketsiz kalma konusunda uzmanlaşmıştır. Vücutlarının kenar kısımlarındaki boynuzları ilginç bir şekilde yerdeki gölgelerine göre dağılım gösterir. Böylelikle görünmezlik pelerini giymiş gibi olurlar.

Bir yırtıcı yaklaştığında kertenkeleler genellikle hareket etmezler. Tehlikeyi değerlendirir, saldırganı tanımlar ve uygun savunmanın ne olduğuna karar verirler.

Boynuzlu kertenkelelerin ilk savunma planı bulunmalarını güç kılmaktır. Düz ve yassı olmaları ve aynı zamanda da keskin köşelere sahip olmaları işlerini kolaylaştırır.

Uygulayacakları Stratejiler Saldırgana Göre Değişir

Köpekgiller gibi memeliler avlarını küçük parçalara ayırmak için dişlerini ve pençelerini kullanırlar. Yılanlar avlarını bütün olarak yutarlar. Çekirge faresi ise kafalarını ısırarak beyinlerine girmeyi tercih eder.

Kamçılı yılan avlarını hızlı ve aktif bir şekilde avlar. Şişman boynuzlu kertenkelelerin onlardan kaçmaları mümkün olmadığı için kamufle olup hareketsiz kalmayı tercih ederler. Fakat çıngıraklı yılanlar avlarını kovalamazlar. Saldırmadan önce avlarının onlara yaklaşmasını beklerler.

Boynuzlu kertenkele bir çıngıraklı yılanla karşılaştığında canı pahasına kaçar. Bu kertenkeleler bu tür yılanların onları kovalamayacaklarını bilirler. Genel olarak,  çıngıraklı yılanlardan kaçmak ve kamçılı yılanların karşısında donup kalmak en iyi seçenekleridir.

Bir Boynuzlu Kertenkele Yakalansa Da Hala Umut Vardır

Zor durumlarda yapabilecekleri başka şeyler de vardır. Bir yılan ya da koridor kuşu gibi bir kuş tarafından saldırıya uğrarlarsa bu yırtıcıların avlarını bir lokmada yutması gerekir. Fakat boynuzlu kertenkeleler buna kolay kolay izin vermezler.

Ön ayaklarına doğru kıvrılır ve sırtlarının bir kalkan görevi görmesi için kaburga kemiklerini yayarlar ya da vücutlarını mümkün olduğunca genişletirler. İlginç bir şekilde bu teknikler işe yarar. Bütün boynuzlu kertenkeleyi ağızlarına sığdıramadıkları için vazgeçen kamçılı yılanlar olmuştur.

Tabii yine de bazen kamuflaj ve kalkan yem olmamaları için yeterli değildir. Bu durumda bile son bir şansları vardır. Boğazda ya da midede takılı kalarak saldırganı öldürebilirler.

Kan Ağlayan Bir Sürüngen

Son olarak, en bilindik savunma yöntemleri kan ağlamalarıdır. Bu stratejiyi kedilerde ve köpek, çakal ve kurt gibi köpekgillerde uygularlar.

Bu süreç son derece basittir. Kertenkelelerin gözlerinin altındaki torbalar, göz sinüsleri, kanla dolarken şişer. Kertenkele basıncı aniden artırarak inanılmaz bir güçle kanı fışkırtır. Öyle ki kan iki metre öteye dahi gidebilir.

Böylelikle kanlarını “fırlatabilirler” ve bu durum diğer yırtıcıların hiç hoşuna gitmez. Kan saldırganın ağzına gittiğinde memeli kafasını sallar, bolca tükürük salgılar ve kandan kurtulmaya çalışır. Bazı durumlarda kendilerine gelmeleri on beş dakikayı bulabilir.

Bu Kan Fışkırtma Nasıl İşe Yarar?

Kertenkelelerin kanları kedileri ya da köpekgilleri tiksindiren bir kimyasal içerir. Bundan ötürü, göz ya da burun yerine doğrudan ağza isabet ettiğinde bu savunma mekanizması çok daha etkili olur. Bu durum da boynuzlu kertenkelelerin kanı fırlatmak için yırtıcılar onları ağızlarına alana dek beklemelerini açıklar.

Boynuzlu Kertenkele: Doğuştan Mücadele Ruhlu

Amfibi hayvanları ve sürüngenleri korumak için yaşam hikayelerini bilmemiz gerekir. Ancak bu şekilde bu canlıları iyileştirebilir ve ekosistemlerini koruyabiliriz. Bunu başarmak için gerekli araştırmaların yapılması ve bilginin yaygınlaştırılması şarttır.