Düz Kanatlılar: Doğanın Kemancıları

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Düz kanatlılar, ayaklarını kullanarak müziğe benzeyen sesler çıkartabilen bir böcek takımıdır. Köyde duymaya alışkın olduğumuz o seslerin sahibidir. Bu hayvanlar, duyduğumuz müzik sesini oluştururken stridülasyon yöntemini kullanırlar. Bugün kuşlar ve ağustos böcekleri gibi, açık havamızı müzikle dolduran doğanın “kemancılarını” yakından inceleyeceğiz.

Düz kanatlılar takımında 19,000’den fazla tür vardır. Çoğu tropik olsa da, genelde bu takımın üyelerine dünyanın her yerinde rastlamak mümkündür. Bu takımın içerisinde çekirgeler, cırcır böcekleri ve ağustos böcekleridir.

Düz kanatlılar: genel yönleri

Böceklerin bu takımı iki alt takıma ayrılmaktadır:

• Ensifera, uzun antenle ve çoğu durumda uzun vücut yapısıyla bilinen alt takımdır. Daha çok cırcır böceği olarak bilinmektedir.
• Diğer alt takımın aksine, Caelifera alt takımının antenleri çok kısadır. Bu alt takıma çekirgeler ve göçmen çekirgeler dahildir.

Davranışları ve ilginç özellikleri

Stridülasyon

Daha önce de belirttiğimiz gibi, düz kanatlıların en dikkat çeken özelliklerinden bir tanesi stridülasyon yeteneğidir. Ensifera alt takımında, bu böcekler ön kanatlarını birbirine sürterek müzik yaparlar.

Ancak, Caeliferalarda stridülasyon durumu farklı şekillerdedir:

• Acrididae familyasının üyeleri (çekirgeler ve göçmen çekirgeler) alt ekstremitelerini ön kanatlarının sertleşmiş yüzeyine sürterek ses çıkartır. Diğerleri bunu arka kanatlarının ön kenarını arka kenarına doğru sürterek çıkartır.
• Tettigoniidae familyasının üyeleri ya da çalı kriketleri, ön kanatlarını birbirine sürter.

Her tür, diğer türlerin seslerinden çok farklı olan kendine özgü sesler üretir. Bunun nedeni, bu türlerin hepsinin esas olarak dişilere kur yapmak için “şarkı” söylemeleridir. Ve dişilerin, kendi türlerinin erkeklerinin çıkardığı çiftleşme çağrısını tanıyabilmeleri önemlidir.

Bu böcekler insanların duyamadığı ultrasonik sesler çıkarma konusunda çok yeteneklidirler. 

Toplu halde yaşama

Toplu halde yaşama, birçok düz kanatlı arasında yaygındır. Bu davranışı hem karada (larva) hem de havada (yetişkinler) aşırı bir şekilde sergileyen bazı türler vardır. Bu böcekler mahsullere çok ciddi zararlar verir.

Düz kanatlılar arasında en ünlü kalabalık türler

Göçmen çekirgeler, sayılarını kolaylıkla arttırma ve yollarında buldukları herhangi bir bitki örtüsünü tüketen büyük sürüler oluşturarak göç etme eğilimindedirler. 124 milyara kadar ulaşabilen sayılarıyla dev bir bulut oluşturabilirler.

Antik çağlardan beri, insanlar bu beladan çok çekmiştir. Günümüzde bile, tarım alanındaki en büyük sorunlardan bir tanesini oluşturmaktadırlar.

Fas çekirgesi (Dociostaurus maroccanus) de Kuzey Afrika, Güney ve Doğu Avrupa ve Batı Asya’da yıkıma sebep olmaktadır. İştahlarının bir sınırı yoktur.

Cırcır böceğinin özel durumu

Cırcır böcekleri de doğanın kemancıları listemize dahil. Onlar da çekirgeler gibi orthoptera takımına aittir. Ancak antenlerinin ipliksi ve uzun olması açısından onlardan ayrılır.

Müzik konusunda ise, şarkıları yeşil çekirgelerinkine benzer. Tıpkı yeşil çekirgeler gibi onların da ön bacaklarında “kulakları” (daha çok kulak zarı) vardır.

Doğadaki kemancılar sadece düz kanatlılar mı?

Ağustos böcekleri, Hemiptera takımına ait Cicadoidea olarak bilinen büyük böceklerin süperfamilyasına aittir. Erkek ağustos böceklerinin dişileri çekmek için çıkardığı sesler kolay tanınabilir. Müziklerini, ilk abdominal bölgelerinin yanlarındaki stridülatör mekanizması yoluyla üretir. Bu organ, timpani olarak bilinen chitinous zarından ve ses tahtası gibi çalışan hava keseciklerinden oluşur.

“Müziklerinin” gücünün sıcaklığa bağlı olarak arttığı söylenir. Bu yüzden ağustos böcekleri sıcak havalarda ve günün en sıcak saatlerinde daha yoğun bir şekilde ses çıkarmaktadır.

Ağustos böceklerinin özellikleri

Ağustos böcekleri yumurtalarını örtmeden, genellikle teker teker bırakır. Hem toprağa hem de ağaç kabuklarının çatlaklarını tercih ederler.

Bunun aksine, Acrididae familyasının üyeleri yumurtalarını sert veya kauçuk bir kapsülün içine yerleştirirler. Daha sonrasında toprağa gömerler, ancak bazı türler yumurtalarını ağaç kabuklarına bırakmayı tercih edebilir.

Ayrıca, ilginç bir şekilde tamamen etçil olan, tırtılları veya diğer böcekleri yakalayan ağustos böceği türleri de vardır. Diğerleri kısmen yapraklarla ve otlarla beslenir ve böcekler ile diyetlerini tamamlarlar.