Avrupa Yaban Öküzünün Karakteristik Özellikleri

Yazan ve doğrulayan biyolog Miguel Mata Gallego

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Avrupa yaban öküzü, (Bos primigenius primigenius) evcil öküzler ve boğaların atasıdır. 1627 yılında ortadan kaybolana kadar bu ovalarda özgürce gezmişlerdir.  Bugünün yazısında, bu devasa memelinin etkileyici karakteristik özelliklerini öğreneceksiniz.

Taksonomik çekişme – Avrupa yaban öküzü veya bizon?

17. yüzyıla kadar, birçok Avrupalı bilim insanı doğa bilimci yaban öküzü ve bizonları aynı kategoriye koymuştur. Ayrıca, günümüz sığırlarının ortak atası olduklarını iddia etmektedir. Ancak, 18. Yüzyılda, bazı doğa bilimciler bu hayvanların aslında iki farklı türü olduğunu iddia etmeye başladılar:

• Taban Öküzü: boğaları vahşi atası
• Bizon, mevcut yakın akrabası

Gördüğünüz gibi, iki farklı düşünce yapısı vardır. Biri tek bir bovin türü olduklarını iddia etmektedir, bir diğeri ise iki farklı tür olduklarını. Her şey 19. yüzyılda birkaç keşfin ardından değişmeye başlamıştır.

İncelemeler, Avrupa yaban öküzleri ve bizonların açıkça farklı olduklarının farkına varılmasını sağlamıştır. Aslında, Bojanus gibi bazı doğa bilimciler, fikirlerini değiştirmiş ve geçerli iki türün olduğu teorisini kabul etmişlerdir.

Avrupa yaban öküzünün karakteristik özellikleri

Avrupa yaban öküzleri, bir tür büyük boğadan birleşmiştir, sadece daha vahşi bir karaktere sahiptir. Ağırlığı kolaylıkla bir tona ulaşabilir ve boyutları yaklaşık 213 santimetreye erişebilir ve Amerika yaban öküzlerinden çok az daha kısadır. Böylece, benzer özelliklerine rağmen, günümüz sığırları ile kıyasla birçok şey farklılık gösterir.

• Boynuzlarını desteklemek amacıyla bedenine kıyasla oldukça büyük ve ağır bir kafatasları vardır; boynuzlar 90 santimetreye kadar büyüyebilir.
• Ek olarak, ayakları uzundur daha esnek ve daha kaslıdır.
• Son olarak ise, nispeten atletik kaslı bir yapıya sahiptir, özellikle erkek üyelerin boyun bölgesinde gözlenir.

Davranış ve yaşam alanları

Araştırmacılar, Avrupa yaban öküzlerinin bir veya iki erkek birey tarafından yönetilen sürüler halinde yaşadıklarına inanıyorlar. Kavga sırasında geliştirdikleri bir sosyal hiyerarşileri vardır. Bu genel olarak, – tıpkı diğer birçok memelide olduğu gibi – eşleşme döneminde olur.

Yaşam alanlarına bakılacak olursa, orman açıklık alanları ve nehir kenarlarında bulunan mezkur çimenlikler uğrak yerleridir. Aslında, yaşam alanının yok olması, soyunun tükenmesinin asıl nedenidir. (Daha fazlası aşağıda açıklanmıştır. )

Avrupa yaban öküzünün doğal tarihçesi

Yaban öküzlerinin Avrupa boyunca yayılımı

Pliosen dönem boyunca iklim daha soğuktur. Bu sebeple, Avrupa’da otsul çayırlar bulunmaktaydı. Bu durum, bovid ve benzeri hayvanlar için büyük bir adaptasyon avantajı kazandırmıştır, kürkleri ve otçul olmanın koşulları sayesinde çoktan soğuk havaya adapte olunmuştur. Bu durum, muhtemelen yaban öküzlerinin neden tüm Avrupa boyunca yayıldığını alt türlere ayrılarak çeşitlendiğini, bazılarının evcilleştirildiğini açıklamaktadır.

Evcilleştirme– Günümüz hayvancılığının başlangıcı

Neolitik devrimi sırasında yapılan birkaç çalışmaya göre, dünyanın farklı bölgelerinde iki evcilleştirme meydana gelmiştir.

• Hindistan altkıtasında, günümüz zebu (hint öküzü) evcilleştirilmesinin yolu açılmıştır.  (Bos primigenius indicus)
• Avrupada, evcil inek ve boğaların evcilleştirilmesinin yolu açılmıştır.  (Bos taurus indicus)

Soyunun tükenmesi

Pleistosen faunasının bir çoğu gibi, yaban öküzlerinin de habitatları (yaşam alanları) yok olmuştur. Bu hayvanların, insanların çayırlara kadar yayılması ve avlanması sebebiyle yaşayacak çok az alanı kalmıştı.

Gördüğünüz üzere, Orta çağ döneminde bu  hayvanların populasyonları belirgin şekilde birkaç yüz adede kadar düşmüştü. Son üyeler, Polonya çevresindeki ormanlarda yaşıyordu, ve krala özel hatıra olarak avlanıyordu.  Kayıtlara göre, son üye 1627 yılında Jaktorow ormanında ölen bir dişiydi.

Avrupa yaban öküzünün “Genetik Yeniden Oluşumu”

Son yıllarda, insanlar çeşitli programlar kullanarak, orijinal yaban öküzüne olası en benzer türleri tespit etmeyi denemeyi amaçlamıştır.

Bilim insanları, bunu yapmak için ataların karakter özellikleri ile evcil türleri çaprazlamaktadır. Kullanılan bazı türler; Sayagüesa, Limia and Pajuna,  Maremmana, ve Maronesa öküzüdür.

Yaban öküzlerinin genetik materyalleri fosil kalıntılarından gelmektedir, ve bilim insanları en yakın türü 2025 yılına doğru bulmayı öngörmektedir.

“Bu sıralar, dördüncü nesil çaprazlamaları yapmaktayız ve öngörülerimize göre 2025 yılında son türe ulaşacağız – bu yaklaşık bir hesaplamadır. %100 orijinal yaban öküzü olmayacaktır ancak çok benzeridir.”

-Ronald Goderie, Taurus Derneği Direktörü

Ancak, en zor iyileştirilecek şeylerden biri de atalardan kalma yaban öküzünün yüzyıllarca süren evcilleştirmeden etkilenen karakteristik özellikleri ve davranışlardır.