Bayağı Serçe: Nesli Tükeniyor Mu?

Yazan ve doğrulayan biyokimya Luz Eduviges Thomas-Romero

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Bayağı serçe, kökeni Avrasya ve Kuzey Afrika’ya dayansa da, dünyanın dört bir yanında ılıman şehir bölgelerinde bulunabilen bir kuş türü. Hatta bayağı serçe (Passer domesticus) en bilindik şehir kuşlarından biri. Parklarda, teraslarda, kaldırımlarda ya da yere ekmek kırıntısı dökülen herhangi bir yerde bu kuşlara rastayabilirsiniz.

Bu kuşların cesareti, onların kalabalık yerlere korkmadan yaklaşmasını sağlıyor. Hatta avcunuza biraz yemek koyarsanız, elinizden dahi yiyebilirler. Tabii istediklerini elde ettikten sonra hemen güvenli bir mesafeye uçacaklardır.

Bayağı Serçe: Nasıl Tanırsınız

Bayağı serçeler 14-15 santimetre uzunluğundadır. Ayrıca oldukça güçlüdürler. Hem dişilerin hem de erkeklerinin pembe bacakları vardır. Fakat dişileri ve erkekleri birbirinden ayıran bazı özellikler de bulunmaktadır.

Erkek Bayağı Serçeler:

• Erkek bayağı serçelerin başlarının tepesi etrafında kahverengi lekeler olacak şekilde gri renklidir. Bu lekeler soluk gri yanak ve boyunlarına dek uzanır. Ayrıca gagaları ve ağızları arasında maskeye benzer siyah şeritler bulunur.
• Kalın burunları gri ile siyah arası bir renktedir ve bacakları soluk kahverengidir.
• Çiftleşme döneminde, erkeklerin gagası tamamen siyaha döner. Fakat sonbaharda daha kahverengi bir renk alırlar.

Dişi Bayağı Serçeler:

• Dişi bayağı serçelerin tüyleri kırçıllı gridir. Kanatları, gagaları ve kuyrukları kahverengi tonlarındadır.
• Ayrıca, dişilerin kahverengi tepeleri ve kahverengi şeritleri arasında tüylerinde daha ince bir şerit daha bulunur. Burunları her zaman uca doğru daha gri, yüzlerine doğru olan tarafta ise sarımsıdır.

Bayağı Serçe Bitkilere Zarar Verir Mi?

Bayağı serçeler artıklarla beslendikleri için insanların oluşturduğu çöpleri karıştırırlar. Örneğin; bazı bölgelerde tamamen çer çöp ile beslenirler. İnsanlara olan bağımlılıklarından ötürü insanların yaşamadığı yerlerde pek bulunmazlar.

Her şeyden önce, beslenmelerini yabani ya da işlenmiş tohumlardan karşılarlar. Kırsal bölgelerde çiftlik hayvanlarının yemlerini çalma eğilimindedirler. Bundan ötürü çiftçiler bu kuşlardan pek hoşlanmazlar.

Sıcak iklimlerde böceklerle, özellikle de ağustos böceği ve çekirgeyle beslenirler. Bu böcekleri bulma konusunda uzmandırlar. Ayrıca yavrularını şişmanlatmak için de onları bu böceklerle beslerler.

Bayağı serçeler ekolojik çevrede oldukça önemli bir role sahiptir. Basitçe, yediklerini çeşitlendirerek çevreye katkı sağlarlar. Kış aylarında meyve, kuruyemişler ve tohumlarla beslenirler. Yaz aylarında ise omurgasız avına çıkarlar. Örneğin; kınkanatlılar, ağustos böceği, çekirge, cırcır böceği, yaprak biti, örümcek, sinek ve güve ile beslenebilirler.

Şehir Yaşamına Uyum Sağlama Konusunda Uzmandırlar

Bayağı serçeler tüm yaşamlarını tek bir eşle geçirirler. Eşleri ve aileleri onlar için çok önemlidir. Ayrıca, şehrin her köşesinde yaşayabilme ve yuva yapabilme gibi bir uyum gösterirler. Sokak lambalarının üstünde, klima üstlerinde, bina çatlaklarında, pencere kenarlarında kısacası; hemen hemen her yerde yaşayabilirler. Bu beklenmedik küçük köşelerde kuru yapraklar, tüyler ve ipliklerle yuvalarını kurarlar.

Bu hayvanların ilginç alışkanlıklarından biri tozlu topraklarda kendilerini temizlemeleridir. Bunu genel olarak büyük gruplar halinde yaparlar. Her bir kuş toprakta küçük bir çukur açar. Sonra da tüylerinin üstüne toprak fırlatırlar. Bunu yapmalarının nedeni parazitlerden kurtulabilmektir. Bu alışkanlıkları, fillerin toz banyosuna benzer bir görüntü yaratır.

Kökenleri Afrika’ya dayanan serçeler, su yerine tozla kendilerini temizleyecek şekilde çevreye uyum sağlamışlardır.

Bilimsel Çalışmalarda Kuş Modeli

Serçeler, 20. yüzyılın ikinci yarısında, davranışsal ve çevresel çalışmalarda “model kuşlar” haline gelmişlerdir. Bunun öncelikli nedeni kuşların çok fazla bulunmasıdır. Ayrıca, tutsaklık halinde dahi kolaylıkla üreyebilirler. Bu çalışmalarda Hint bülbülü, kaya güvercini, ala kanatlı karatavuk gibi türler de kullanılır.

Günümüzde bayağı serçeler hem Kuzey Amerika hem de Avrupa’daki araştırma programlarında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Bayağı Serçe Nüfusu Düşüyor Mu?

Örneğin İspanya’da, bayağı serçeler ülkenin dört bir yanındaki kentsel alanlarda karşımıza çıkabilmektedir. Özellikle ilkbahar sıcaklıklarına yakın, rakımın düşük olduğu ve yakınlarında tarım alanları olan yerlerde daha sık görülürler.

Öte yandan, uzmanlar İngiltere’deki bayağı serçe nüfusunda keskin bir düşüş olduğunu gözlemlemektedir.

Uzmanlar bu düşüşün farklı etmenlere bağlı olduğunu düşünüyorlar. Bunlardan biri gıdaya erişimin azalmasına neden olan tarımsal faaliyetler. Ayrıca diğer kuşlar ile bayağı serçeler arasındaki yarış hali, şehirlerde yuvalarını yitirmeleri ve tarım ilaçlarının yarattığı sorunlar da bayağı serçe nüfusundaki düşüşe neden olan etmenlerden bazıları olarak karşımıza çıkıyor.