Böceklerde Kamuflaj: Usta Kamuflajcılar

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Phasmida, böcek kamuflajı ve taklidi sanatında çok yetenekli olan hayvanlardır. “Phasmid” teriminin kökeni “hayalet” kelimesiyle ortak geçmişe sahiptir. Özellikle, Eski Yunanca’da (phasma) “görünüm” veya “ruh” anlamına gelen kelimeden gelir. İsimleri ve yetenekleri düşünüldüğünde, şu soruyu sormak gerekir: böceklerde kamuflaj, hayatta kalmanın tek yolu mudur? Yöntemlerini nasıl daha etkin kılıyorlar?

Böceklerde Kamuflaj: Usta kamuflajcılar

Önceden Orthoptera (çekirge ve kriketler) takımında sınıflandırılmış bu böceklerin, şimdi Phasmid denilen kendi takımları vardır. Onları genelde “değnek böcekleri” ya da “yaprak böcekleri” olarak tanımaktayız. 3000’den fazla türden oluşmaktadır. Çoğu türler tropiktir, ancak ılıman iklimlerde yaşayan türler de vardır.

Neden kamufle sanatında ustalaştılar?

Çevrelerine kolayca karışabildiği için çoğu kişi bu böceklere böcek simülatörü demektedir. Diğer hayvanlara yakalanmadan çevrelerine uygun şekle, renge ya da davranışa bürünebilirler. Ek olarak, çoğu gececidir ve gündüzleri oldukları yerden kıpırdamazlar. Bu da onları fark edilmesi imkansız hale getirir.

Bu mekanizmalar sayesinde, çevrelerindeki bitkilere adapte olabilir ve olası yırtıcılardan büyük ölçüde kaçınmayı başarabilirler. Buna ek olarak, düşmanlarına karşı başka savunma taktikleri de bulunmaktadır. Örneğin, bazılarının kanatlarında, açıldığı zaman tehdit edici bir görüntü uyandıran parlak renkli yapılar bulunmaktadır.

Ancak, yine de bir yırtıcı tarafından tespit edilirlerse thanatosa, bir diğer deyişle ölü taklidi yapma, tekniğine başvurabilirler. Bu sayede, yırtıcılarda yenirse zehirlenir korkusu uyandırarak kendilerini daha az çekici hale getirirler. Diğer yandan, bir yırtıcı onları yakalarsa son çare olarak uzuvlarından birisini bırakabilirler. Gördüğünüz üzere, sadece kamuflaj değil, aynı zamanda en iyi hayatta kalma yetenekleri de sergilerler.

Bütün simülatör böcekler aynı mıdır?

Hayır, bütün simülatör böcekler aynı değildir. Hatta, üç farklı türleri bulunmaktadır:

• Değnek böcekleri: Uzun ve silindirik bir gövdeleri vardır ve hem renk hem de şekil bakımından küçük dallara benzerler.
• Yaprak böcekleri: Bacaklarında yapraksı bölmeleri olan, geniş gövdeli düz böceklerdir ve hem renk hem de görünüş açısından yapraklara benzerler.
• Kabuklu böcekler: Bu böceklerin sağlam gövdeleri vardır ve bazılarında ağaç kabuğu havası veren, küçük diken şeklinde girintiler bulunur.

Ek olarak, türler arasında o kadar çok farklılık vardır ki phasmidler dünyanın en ağır (Heteropteryx dilatata) ve en büyük böcekleri (Phobaeticus chani) olarak sayılır.

İber Yarımadası’ndaki Phasmidler

Leptynia hispanica, İber değnek böcekleri arasındaki en mükemmelidir ve yetişkin evresinde uzunluğu 5 cm’i geçmez. Vücudunda yeşil veya kahverengimsi gri renginin üzerini çarpraz bir şekilde geçen beyaz bir renk yer alır.

Yaşam alanının çoğu, Akdeniz ülkelerini içerir çünkü yemek bolluğunun (Laburnum) olduğu yerdir.

Yarımadada yaşayan diğer bir cins olan Pijnackeria ise, güneydoğu Fransa’da görülmektedir. Bunlar, daha önce bahsettiklerimizden bir tık daha küçük olan yeşilimsi renkteki değnek böcekleridir.

Böcek simülatörleri: özel bir durum

Çoğu phasmidler, çoğu durumda partenogenez sergileseler de genellikle cinsel olarak çoğalırlar. Bununla birlikte, türlerin genetik çeşitliliğinde bir düşüşün göstergesi olduğu için norm olarak sayılamaz. Bununla birlikte, milyonlarca yıldır cinsel olarak ürememiş bir değnek böceği vardır. Adı Timema’dır (Timema dorotheae).

Kanada’daki Simon Fraser Üniversitesi’ndeki bilim insanları, bu böceğin DNA’sını incelemişler ve bu türdeki eşeysiz üremeyi keşfetmişlerdir. Bu değnek böcekleri kendilerinin genetik klonlarını oluşturarak yavrulayabilmektedirler. Sizce de olağanüstü değil mi?

Eşeysiz üreme, hızlı nüfus artışına neden olabilir. Tabii eş klonlar oldukları için genleri de aynıdır ve bu sebeple evrim geçirmezler.

Böceklerde kamuflaj: biyoçeşitlilik için önemli

Kamuflaj ustası olan hayvanlar genelde hayvan uzmanlarının dikkatini çekerler. Bu merakın sebebi, harika özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Doğada fark edilmeleri zordur, bu sebeple incelemesi ve fark edilmesi de zorlaşır. Sonuç olarak böceklerde kamuflaj, günümüzde birçok bilginin bulunmasına rağmen, hala araştırma konusu olarak kalmaya devam etmektedir.

Gençlerde bu hayvanlara ve diğer böceklere karşı ilgiyi teşvik etmek çok önemlidir çünkü genelde bir insanın ayakkabı tabanına yapışarak hayatlarını sonlandırabiliyorlar. Belki fark etmiyoruz, ancak bu hayvanları koruyarak gezegenimizi ve biyoçeşitliliği ayakta tutmaya yardımcı olabiliriz.

Bu makaleyi beğendiğinizi ve güzel dünyamızı bizimle paylaşan bu harika canlılar için ilginizi (şimdilik) giderdiğimizi umut ediyoruz.