Koku Duyusu Çok Gelişmiş 14 Hayvan
Yazan ve doğrulayan biyolog Ana Díaz Maqueda
Koku alma, birçok hayvanın sahip olduğu bir duyudur ve çoğunun da koku duyusu gelişmiştir. Bu duyu sayesinde vücutları hava yoluyla ulaşan molekülleri tespit edebilir ve analiz edebilir. Bu parçacıklar burun yolundan girerek, koku alan proteinlerin olduğu olfaktör bulbusa ulaşırlar. Bundan sonra ise bilgi beyne gider.
Her tür reseptör, bir maddeyi tespit edebilir. Ancak, çeşitli reseptörlerin kombinasyonu sonsuz sayıda maddenin kokusunu almayı mümkün kılar. Bazı hayvanların oldukça gelişmiş bir koku duyusuna sahip olması, farklı reseptör proteinlerini kodlayan çok sayıda gen sayesinde olur.
Tokyo Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yürütülen bir çalışmada, 13 plasentalı memelide koku duyusundan sorumlu genler analiz edildi. Sonuçlar şaşırtıcıydı.
Afrika filinin gelişmiş koku duyusu
Afrika fili (Loxodonta africana), en gelişmiş koku duyusuna sahip hayvandır. Bu memeli Sahra altı Afrika’daki en az 37 ülkede yaşamaktadır. Dahası, göçmen bir hayvan olduğu için yoğun ormanlardan plajlara kadar birçok farklı habitatta yaşayabilirler.
Günümüzde, bu türün farklı popülasyonları parçalanmış haldedir. Ancak, çevrecilerin sayesinde sayıları artış göstermektedir.
Yukarıda geçen çalışmaya göre, Afrika filinde koku reseptörlerinin konfigürasyonundan sorumlu olan yaklaşık 1948 farklı gen vardır. Bu son derece gelişmiş koku alma duyusunun, hayvanın el olarak kullandığı uzun hortumu ile ilgisi olabilir. Reseptörler filin hortumunda değil, daha çok kafasında yer alır.
Ancak, hayvan yiyecek aramak için hortumunu kullanmaktadır. Hortumun ucu hayvanın gözlerinden çok uzak olduğu için, fillerin koku alma duyularının daha iyi olması gerekmektedir. Aynı zamanda, bu güçlü koku duyularının, iyi hafızalarıyla da ilgilisi olabilir.
Sıçanlar ve fareler
Sıçanlar ve fareler gececil kemirgen memelilerdir. Genel olarak bu yaşam tarzına sahip hayvanlar zayıf bir görüş açısına ve oldukça gelişmiş bir koku duyusuna sahiptir. Bunun sebebi, karanlıkta görüşün daha az önemli hale gelmesi olabilir. Gececil hayvanların işitme, termal algılama ve koku alma duyularına daha çok bağımlıdırlar.
Sıçanlarda 1207 koku alma geni varken, farelerde bu sayı 1130’dur. Hatta, anti personel mayınları izlemek ve bulmak için eğitilebilen Gambiya keseli fare türü de bulunmaktadır.
İnekler
Koku alma duyusu en gelişmiş hayvanlar listemizin bir sonraki maddesi olan ineklerde 1186 koku alma geni bulunmaktadır. Koku almaları o kadar gelişmiştir ki 10 km uzaklıktaki kokuları bile tespit edebilirler. Bu özellik otçul ve avcılarını uzaktan tespit etmesi gereken hayvanlar için çok kullanışlıdır.
10000 yıl önce yaban öküzlerinin (Bos primigenius) evcilleştirilmesiyle birlikte, inekler insanların koruması altına girmiştir. Ancak geçmişte, hayatta kalabilmeleri için koku alma duyularını çok sık kullanmaları gerekmekteydi.
Atlar
İneklerde olduğu gibi, av konumunda olan atların da koku alma duyuları gelişmiştir. Bu atlar 1066 koku genine sahiptir ve koku duyusu sayesinde yüzeyin altındaki suları bile bulabilmektedirler. Bu duyu, çölde yaşayan atların, hayatta kalmak için su ihtiyaçlarını karşılamalarını kolaylaştırır.
Dahası, bu hayvanlar koku alma duyularını kullanarak arkadaş edinebilir ve idrar yada gübre yoluyla kızışmış kısrakları tespit edebilirler.
Koku duyusu gelişmiş köpekler
Hepimiz köpeklerin koku alma duyularının ne kadar gelişmiş olduğunu bildiğimiz için, onları da listemize dahil etmemize şaşırmamışsınızdır. Ancak, köpeklerin sadece 811 koku duyusu olduğunu öğrenmeniz sizi şaşırtabilir. Ancak, bu sayının insanlarda sadece 396 olduğunu düşünürseniz, köpeklerde bunun iki katı bulunmaktadır.
Köpeklerin özelliği, daha az gene sahip olmasına rağmen, koku alma duyularının çok hassas olmasıdır. Bu sebeple, kokuları kesin olarak ayırt edebilirler. Hatta, kanserin erken aşamalarını bile tespit edebilirler.
Gine domuzu
Kemirgen olan gine domuzları çok popüler evcil hayvanlardır. Aynı şekilde, laboratuvarlarda yaygın olarak hayvan model olarak kullanılmaktadır. Anavatanları, yerel mutfağın bir parçasını oluşturdukları Peru’dur.
Gine domuzlarında 796 koku geni vardır. Birbirlerini bu şekilde tanırlar. Bu nedenle, evcil hayvan olarak bir gine domuzu besliyorsanız, ona dokunmadan önce ellerinizi mutlaka yıkamalısınız. Yoksa sizin doğal kokunuzu ayırt edemeyebilir.
Gelişmiş koku duyusu: diğer canlılar
Son olarak, koku alma duyuları en gelişmişten en düşüğe 7 canlı sıralayacağız:
- Çin softshell kaplumbağası
- Afrika pençeli kurbağası
- İnsanlar
- Şempanzeler
- Orta Amerika sincap maymunu
- Tavşanlar
- Orangutanlar
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Blanc, J. 2008. Loxodonta africana . The IUCN Red List of Threatened Species 2008: e.T12392A3339343.
- Grossman, S. Y., & Sisson, S. (1982). Anatomía de los animales domésticos.
- Kennerley, R. 2019. Cricetomys gambianus . The IUCN Red List of Threatened Species 2019: e.T112169507A50534302.
- Niimura, Y., Matsui, A., & Touhara, K. (2015). Corrigendum: Extreme expansion of the olfactory receptor gene repertoire in African elephants and evolutionary dynamics of orthologous gene groups in 13 placental mammals. Genome research, 25(6), 926.
- OMalley, B. (2007). Anatomía y fisiología clínica de animales exóticos. Zaragoza: Servet.
- Study shows dogs can accurately sniff out cancer in blood, Science Daily. Recogido a 3 de noviembre en https://www.sciencedaily.com/releases/2019/04/190408114304.htm
- Do birds have a good sense of smell?, MAX PLANK. Recogido a 3 de enero de 2022 en https://www.mpg.de/568503/pressRelease20080716
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.