Hidatidoz: Yeniden Ortaya Çıkma Eğilimi Olan Paraziter Bir Hastalık

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Hidatidoz sestodlar olarak da bilinen yassı kurtların neden olduğu paraziter bir hastalıktır. İnsanlar da dahil olmak üzere pek çok memeli türünü etkileyen bir patolojidir. Bu patoloji, doğal konakçılar – çoğu evcil hayvan – ile insan arasındaki yakın ilişki ile ilgili olan zoonotik bir karaktere sahiptir.

Bu nedenle, bir halk sağlığı sorunu haline gelmesini önlemek için hayvanlarda görülme sıklığını kontrol etmek çok önemlidir.

Hidatidoz ve Hayvanlar Üzerindeki Etkisine İlişkin Genel Bilgiler

Bu hastalığın nedensel ajanı, belki de en iyi bilinen tenya türlerinin yakın bir akrabası olan Echinococcus cinsinin bir parazitidir. Veterinerlik tıbbındaki en önemli tür, köpek-koyun bulaşma döngüsünün doğada koruduğu Echinococcus granulosus’tur.

Bu parazit türü, insanlarda çoğu hidatidoz vakasına neden olduğu için insan tıbbında da çok önemlidir.

Biyolojik Döngü

Hemen hemen tüm karmaşık parazitler gibi, ekinokokuslar da dolaylı bir yaşam döngüsü kullanır. Bu, tüm yaşam evrelerini tamamlamak ve döngüyü kapatmak için birden fazla konağa ihtiyaç duydukları anlamına gelir. Parazitler, yetişkin evrelerinde kesin konakçı olarak bazı etoburlara ve larva evresinde çok çeşitli otobur ve omnivorlara sahiptir.

Yetişkin kurtlar, söz konusu etoburun ince bağırsağında yaşar. Üreme yaptıklarında yumurtalarını konakçı hayvanın dışkısı ile ortama bırakırlar. Bu yumurtalar her tür yüzeyi ve otu kontamine eder ve soğuk ve nemli koşullarda bir yıla kadar yaşayabilmektedirler.

Daha sonra, ara konakçılar bu yumurtaları kontamine olmuş otları ya da diğer yiyecekler veya suları yiyerek yutarlar. Parazitin yumurtaları mideye ulaştığında çatlar ve daha sonra larvalar bağırsak duvarlarından geçer.

Larva aşamaları daha sonra kan dolaşımına ulaşır, ki o da larvaları çeşitli hedef organlara taşır. Konakçıdaki en ciddi semptomlardan sorumlu olan hidatik kistlerin oluşacağı organlar da bunlardır.

Hidatik Kist Nedir?

Bir hidatik kist, larva ile bazı parazitlerin yetişkinleri arasındaki bir ara formdur. Larvaların cinsel olarak olgunlaşmadan önce bir süre saklandığı yerdir. Yani bu kistlerde, bir şekilde, gelecekteki parazitler oluşmaktadır. Hidatik kistin bu fazı, kistik hidatidoz oluşumuna neden olur.

Biyolojik döngü, kesin bir etobur konakçı bir kisti yediğinde sona erecektir, ki bu da larvaların bağırsaklarda salınmasına neden olur . Orada, birkaç gün içinde çevreye yeni nesil yumurtalar bırakabilecek yeni yetişkinler doğuracaklardır.

Hidatidoz Semptomları

Ara konakçılarda, bu paraziter hastalığın semptomları, normal dokuların yerini alan ve basınç atrofisi üreten kistlerin büyümesine bağlıdır. Gerçek hidatidoz hastalığının ortaya çıktığı yer burasıdır.

Genellikle semptomlar, kistlerin geliştiği organın sayısına, boyutuna ve tipine bağlıdır. Örneğin E. granulosus beyinde, böbreklerde, kemiklerde ya da testislerde bulunduğunda daha ciddi klinik belirtilere neden olur.

Koyunlar, solucanın larva evresinden etkilenen evcil türlerden biridir. Semptomları genellikle büyüme geriliği ve süt ve yün üretiminde belirgin bir düşüşü içerir. Buna rağmen, kistler yavaş büyüdüğü için, çok az sayıda enfekte hayvan hastalık dolayısıyla ölür.

Köpeklerde ve diğer kalıcı konakçılarda, yetişkin parazitler genellikle birkaç semptoma neden olur. En fazla, hafif sindirim rahatsızlığı görülür.

Zoonotik Bir Hastalık Olarak Hidatidoz

Hidatidoz ciddi bir zoonozdur. Dünyada insan hidatik kist oranları, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki kırsal popülasyonlarda oldukça yüksektir. Ayrıca hayvanlar ile çalışan insanlar, veteriner hekimler ve köpek sahipleri enfeksiyon riski altındadır.

Solucan yumurtaları çevreyi kirlettiği için her tür bitki besinini ya da içme suyunu istila edebilirler. Ayrıca bir evcil hayvanın kürküne de yapışabilir ve böylece hayvanın sahiplerinin evlerine ulaşabilirler.

İnsanlarda hidatidoz semptomları; karaciğerde, akciğerlerde, kemiklerde ve hatta beyinde bulundukları için ciddi olabilir.

Kişide ya da hayvanda oluşan kistler parçalandığında, bu, çok sayıda larvayı aniden vücuda bırakır. Bu, bağışıklık sisteminin abartılı bir yanıt vermesine neden olur ve hastanın anafilaktik şoktan ölmesine neden olabilir.

Kontrol ve Önleme

Bu paraziter hastalığa karşı en iyi kontrol önlemi, parazitin biyolojik döngüsünü kesintiye uğratmaktır. E. granulosus söz konusu olduğunda bu, aşağıdaki önlemlerin alınması anlamına gelir:

• Köpeklerin çiftliklerde, evlerde, mezbahalarda ve kasaplarda çiftlik hayvanlarının karkaslarına ve iç organlarına yaklaşmasını önleyin.
• Yetişkin solucanları ortadan kaldırmak için köpeklere uygun antiparaziter tedaviler uygulayın.
• Sıhhi teftişler sırasında hayvanlarda kistleri tespit edin.
• Larvaların gelişmesini önlemek için koyunlar gibi en duyarlı evcil türleri aşılayın.

Bu paraziter hastalığı bulaştıran yabani faunaya gelince ise, ekinokokus döngüsünü kontrol etmek kolay değildir. Bununla birlikte, yabani hayvanların kontamine olabilecek atıklara erişmesini engellemek mümkündür. Bu gerçek, hayvancılık ortamlarının kendisinde önleme ile bağlantılıdır. Tüm bu önlemler insanlarda hidatidozu önler.