İhtiyoloji: Balık Bilimi Hakkında Her Şey

İhtiyoloji, balıklar üzerinde çalışan bir bilim dalıdır. Balıklar oldukça geniş ve çeşitli bir canlı grubudur ve ihtiyoloji bu farklı balık türlerini sınıflandırır, morfolojisi ve fizyolojisi üzerinde çalışmalar yapar. Bu bilim dalı aynı zamanda balıkların çevreleriyle nasıl ilişki kurduğunu da inceler.

İhtiyolojinin amacı nedir?

Hayvanlar üzerinde çalışan diğer bilim dalları gibi ihtiyoloji de hayvanların dünyasını daha yakınımıza getirir. Biyolojinin bu dalı sayesinde var olan farklı balık türlerini keşfederiz ve biyolojik özellikleri konusunda bilgi sahibi oluruz. Balıkların nasıl ürediğinin yanında ihtiyoloji aynı zamanda bu su canlılarının korunması ve tüketim amaçlı üretilmesi konusunda da birçok bilgi sağlar.

İnsanların tarih öncesi dönemlerden itibaren balığı yiyecek olarak kullandığı hesap edildiğinde, ihtiyoloji çok eski bir bilim dalıdır. Başlangıçta çok bilimsel olmasa da, bu eski bilgi balıkçılık alanında birçok fayda sağlıyordu. Dahası, balık bilimi, limnoloji, okyanus bilimi ve ekoloji gibi diğer bilim dallarıyla da bağlantılıdır.

İhtiyoloji balıkları nasıl sınıflandırıyor?

• Kemikli balıklar: Bazı balık türleri kemik iskelete sahiptir.
• Kıkırdaklı balıklar: Bu balıkların iskeletleri kıkırdak yapılıdır. Köpek balıkları ve vatozlar bu grupta yer alan balıklar arasındadır.

Bunların dışında üçüncü bir gruptan da bahsetmemiz gerekiyor. Çenesizgiller de denilen bu gurubun orijinal ismi Agnatha ve bu gruba ait üyelerin sayısı günümüzde çok az. Örneğin bufa balığı ve myxini (ilkel bir omurgalı) çenesizgillere örnek olarak verilebilir.

Balıklar su yaşamına nasıl adapte oldu?

İhtiyolojinin cevaplamaya çalıştığı büyük sorulardan biri, balıkların farklı su ortamlarına nasıl adapte olduklarıdır. Örneğin bu canlı türleri denizlerde, göllerde, nehirlerde, haliçlerde, bataklıklarda veya yapay havuzlarda nasıl yaşayabiliyor?

Bu ortamların her biri farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir (pH ve tuzluluk oranı, ışık, oksijen, derinlik, su yüzeyinde bulunan tortunun tipi vb.). Bildiğiniz gibi, farklı ortamlarda yaşayan hayvanlar hayatta kalmak için farklı fizyolojik adaptasyonlar geçirir. 

Pullu deri

Balıklar da diğer omurgalı hayvanlar gibi katmanları olan bir deriye sahiptir (epidermis ve dermis). Balıkların epidermis dokusunda, deride yağlanmayı sağlayan bol miktarda mukoza bezi bulunur.

Balıkların derisi, farklı tip ve şekillerde pullara sahiptir. Birçok balık, diken veya iğne gibi farklı pul formlarına sahip olabilir.

Yüzgeçler

Çenesiz balıklar hariç, tüm balıkların çift yüzgeci vardır. Vücutlarının hidrodinamik şekillerinin yanında, yüzgeçleri sayesinde mükemmel yüzücüler haline gelirler. Balıklarda görülen farklı yüzgeç türlerinden bazıları şunlardır:

• Göğüs yüzgeçleri: Bu yüzgeçler tıpkı gemilerdeki dümen gibidir ve balığın izlemek istediği yolu yönlendirir.
• Sırt yüzgeçleri: Karın yüzgeçleriyle beraber, sırt yüzgeçleri balığın sabit durabilmesine yardımcı olur ve genel olarak konumlarını düzeltir.
• Pelvik veya karın yüzgeçleri
• Kuyruk yüzgeçleri: Bu yüzgeç türü farklı şekillerde olabilir, örneğin yuvarlak, bölünmüş veya yarım ay şeklinde.
• Anal yüzgeçler: Balıklarda anüs ve kuyruk arasında yer alan bölgede bir veya birden daha fazla anal yüzgeç olabilir.

Balıkların genellikle hareket etme şekli, vücutlarını dalgalandırır gibi titretmelerinden oluşur. Kuyruk yüzgecini hareket ettirerek balıklar yönlerini tayin ederler.

Solungaçlar

Balıklar solungaçları sayesinde suda çözünen oksijeni kullanabilirler. Benzer şekilde ortaya çıkan karbondioksit de dışarı salınır.

Solungaçların yanı sıra, bazı balıklar ciltlerinden bile nefes alabilirler. Yılan balığı gibi türler bu şekilde solunum yapabilir. Son olarak, bazı balıklar nefes almak için akciğerlerini kullanır.

Solunum sırasında balıklar ağızlarından veya solungaçlarındaki yarıklardan vücutlarına su alır. Sonrasında ise açılıp kapanan solungaçlardan bu su tekrar dışarı çıkar.

Gaz kesesi

Bu organ, bazı kemikli balıkların sahip olduğu bir özelliktir ve solunum organı olarak işlev görür. Akciğerleri olan, derin sularda yaşayan (yılan balığı gibi) balıklar ve sürekli yüzen türler (ton balığı ve uskumru gibi) gaz kesesine sahip değildir. Gaz kesesi, balığın su içinde dengede durabilmesini sağlayan, içinde gaz olan bir organdır.