Köpeklerde Zihinsel Uyarım: Bir Oyun Meselesi

Köpeklerde zihinsel uyarım, bir şekilde hayat kalitelerini belirleyen olumlu fizyolojik ve davranışsal tepkilere yol açmaktadır.

Yazan ve doğrulayan biyokimya Luz Eduviges Thomas-Romero.

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Köpeklerde zihinsel uyarım, oyunlar yoluyla olumlu birçok duyguya neden olur. Bilimsel raporlara göre, düzenli olarak oynanan ve sonunda ödül sistemi olan oyunlar, merkezi sinir sisteminden bir tepkiyi tetikler. Karşılığında ise bu uyaranlar hayvanda olumlu fizyolojik ve davranışsal tepkilere yol açar.

Bu makalede, köpeklerin zihinsel uyarımlarına oyunların ne gibi katkısı olduğunu anlatacağız çünkü bu hayvanların karşılanması gereken birtakım içgüdüleri olduğunu unutmamak gerekir.

Oyunun önemi

Hayvanların acı çekebileceğini ve incinebileceğini herkes bilir. Ayrıca, “hayvan refahı” teriminin sadece acı ve korkudan yoksun olmak değil, aynı zamanda çevresel zenginleşme anlamına geldiğini de biliriz.

Zevkin, genellikle tat alma gibi anlık duyusal uyarım bağlamında değerlendirildiğinden bahsetmek önemlidir. Bununla birlikte, “esenlik veya yaşam kalitesi” zihinsel uyarımla ilişkili daha uzun süreli bir iç durumu ifade eder.

Bir köpek oyun oynamadığı zaman ne olur?

Yaşam koşullarından dolayı, evcil ve esaret altındaki hayvanlar genelde pasif uyarıcılara maruz kalırlar. Yani, deneyimleyecekleri şeyleri ya da davranışsal seçenekleri seçip kontrol edemezler. Bu sebepten ötürü, hapsedilmeye ve yalnızlığa zorlanan bazı sosyal canlılarda can sıkıntısı baş gösterir.

Fiziksel ve zihinsel uyarımlardan yoksun köpeklerde bazı can sıkıntısı belirtileri gözlemlenmiştir. Can sıkıntısı belirtileri çeşitlidir, ancak genelde artan uyku durumu ya da huzursuzluğun yanı sıra maalesef sahipleri tarafından kötü davranış olarak algılanan kaçınma ve bir şeyler hissetmeye çalışma davranışlarını içerir.

Bu yüzden, hayvanın egzersiz yapmadığı, keşfetme ve/veya öğrenmeye fırsatı olmadığı durumlarda duygusal ya da bilişsel uyarım eksikliği ortaya çıkar. Yeterli zihinsel uyarım yaşamayan hayvanların sinirsel yollarının zayıfladığına ve aslında beyinlerinin fiziksel olarak küçüldüğüne dair bazı kanıtlar vardır.

Oyunlar köpeklerde zihinsel uyarım için neden önemlidir?

Kuşkusuz, hayvanın refah durumunu ölçmek çok zordur. Yine de, son araştırmalardan elde edilen kanıtlar, hayvanların deneyimlerini zenginleştiren durumlardan faydalandığını söylemektedir. Bu durumlar şunlardır:

• Ödül beklentisi
• Sorun çözme egzersizleri gibi hayvanın bilgi toplamasını gerektiren fırsatlar
• Zamanla ya da düzenli olarak tekrarlanan olumlu duygusal deneyimler

Köpeklerde zihinsel uyarım nasıl işliyor?

Bilimsel araştırmalara göre, sorun çözme egzersizleri doğası gereği motive edicidir. Köpeklerde zihinsel uyarım sırasında, öğrenme ve hafızanın pekiştirilmesiyle ilişkili bir aracı olan dopamin salgılanır.

Araştırmacılar, otonom sinir sisteminin bir nörotransmiterı olan dopaminin, ödüllere verilen fizyolojik bir tepkiye yol açtığını belirtiyor. Bu tepkiler, geçmiş deneyimler tarafından teşvik edilen davranışın kontrolü için hayati önem taşımaktadır.

Köpeklerin oyun oynamaya ihtiyaç duymadığı bir yaş var mı?

Yaşamın ilk yıllarında köpekler doğal olarak oynamak ve keşfetmek için belirgin bir eğilim gösterirler. Ancak, yaş ilerledikçe zindelikleri de giderek azalır.

Aynı zamanda evcil hayvanlara zihinsel ve fiziksel uyarım sağlamak evde zor olabilir. Sıklıkla, sahipler yaşlı köpeklerin oyun oynamaya olan eğilimlerinin azaldığını düşünür.

Ancak, köpeklerde zihinsel uyarım ihtiyacı yaşam boyunca devam eder. Bu aktivitelerdeki azalmanın köpeklerde yaşlanmayı hızlandırdığına dair bilimsel kanıtlar bulunmaktadır.

Sonuç olarak, uyarımın az olması hayvanın yaşam kalitesinde azalmaya neden olabilir ve köpek ile sahibi arasındaki bağın zayıflaması ile sonuçlanabilir. Kanıtlar, yaşam boyu devam eden uyarımın yaşlı köpeklerde bilişsel işlevlerin korunmasına olumlu olarak katkı sağladığını göstermektedir.

Köpeklerde zihinsel uyarım için tasarlanmış oyunlar

Oyunun köpeklerin yaşamındaki önemine değindiğimize göre, sıra bu oyunların neler olduğunu görmekte:

• Ödül arama: Köpeğinizin koku alma duyusunu zorlamanın kolay ve eğlenceli bir yoludur. Pratik gerektirir. Köpeğinize yiyeceği bulması için içgüdülerini kullanma imkanı verir.
• Mama veren oyuncaklar: İçine koyduğunuz mamayı almak için köpeğinizi uğraştıran oyuncaklardır.
• Köpek yapbozları: Köpek yapbozları belirli boyutlarda ve şekillerde olur ve çoğu evcil hayvan mağazasında da bulunur. Bazıları çok zorlayıcıdır, bazıları da yeni başlayanlar için tasarlanmıştır.
• Hangi el?: Bu, köpeğinizin beynini uyarmanın kolay bir yoludur. Tek ihtiyacınız olan şey ödüldür. Köpeğinizden hangi elinize ödül sakladığınızı tahmin etmesini istiyorsunuz. Hızlı ve kolay bir oyundur.
• Hangi bardak?: Köpekler için basit başka bir zihinsel oyun daha. Üç tane bardağı ters çevirin ve bir tanesinin altına köpeğinizin gözü önünde ödül koyun. Sonrasında bu bardakların yerlerini karıştırın. Bu oyun sayesinde köpeğinizin sorun çözme yeteneği gelişecektir.
• Saklambaç: Bu oyun oldukça zevkli ve bir o kadar da interaktiftir. Köpeğinizi bir yere oturtun, saklanacak bir nokta bulun ve ona seslenin. Sizi bulduğu zaman da onu severek tebrik edin. Bu oyun sayesinde köpeğiniz iz sürme yeteneklerini geliştirebilecektir.
• Oyuncakları toplamak: Bir kutu bulun ve köpeğinizden bu oyuncakları kutuya kaldırmasını isteyin. Köpekler yeni beceriler keşfetmeyi sever.

Hayvan refahı

Günümüzde, hayvanların “çok da kötü olmayan” bir koşulda yaşamalarından ziyade “iyi” bir hayat sürmelerini amaçlayan bazı sosyal akımlar oluşmuştur. Bu trend, evcil hayvanlar için zenginleştirici deneyimler sağlama ihtiyacını yaygınlaştırdığı için ünlenmiştir.

Genel anlamda bu uygulamalar uzun vadede olumlu duygusal durumları teşvik etmeyi ve hayvanlarda iyi bilişsel işlevleri sürdürmeyi amaçlar. Bu ideolojik dal da bilimsel bir ilgi alanıdır çünkü köpeklerin zihinsel uyarım sürecinin altında yatan fizyolojik mekanizmaları derinlemesine incelemek oldukça ilgi çekicidir.