Hayvan Nüfusu Genetiği Nedir?

Yazan ve doğrulayan biyolog Samuel Sanchez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Hayvan nüfusu genetiği, biyolojinin bir dalıdır. DNA, kalıtsallık, genetik kayma, rastgelelik vb. şeylerle ilgilenir. Genlerin heyecan verici dünyası, en bilgili kişiyi bile sıkabilecek terimlerle dolu olduğu için oldukça kafa karıştırıcı olabilir. 

Bu sebepten dolayı, zorlamayacak didaktik bir dil ile size genetiğin hayvan nüfusu ile arasındaki ilişkiyi biraz gösterme fırsatını değerlendirmek istedik.

Bizce bu özellikle heyecan verici bir konu ve argümanımızın temelini amfibiyanların nüfus çalışmaları üzerine olan bilgiler oluşturacak. Madrid’de iki yıl boyunca Museo Nacional de Ciencias Naturales’de (Ulusal Doğa Bilimleri Müzesi) bir takımın parçası olması şansımız oldu. Bu yüzden bugün burada, geçirdiğimiz bu harika zaman içerisinde edindiğimiz bilgilerden sadece bir kısmını size aktaracağız.

Basit ilkeler

Genetik, nesilden nesle geçen biyolojik kalıtımın geçişini anlamaya ve açıklamaya çalışan bir biyoloji çalışma alanıdır.

Genler önemli birer bilgi depolama ünitesidir. Yani, vücutta bulunan hücrelerin nasıl işlemesi gerektiğine dair talimatları barındıran DNA parçalarıdır. Basitçe anlatmak gerekirse, hepimizin, insan bilgisi içeren her genin iki farklı kopyasına sahip olduğumuz söylenebilir. Yani, kopyalardan birisi babamızdan bir diğeri ise annemizden gelmektedir.

• Her bireyin genotipi DNA formunda bulunan spesifik bir genetik bilgi parçasıdır. Her hayvan türünün genomu kendi genleri içerisinde çeşitli varyasyonlar barındırır ve bu onları diğerlerinden farklı yapar.
• Buna benzer olarak, genlerin belirli bir çevrede kendini göstermesine de fenotip denir. Fiziksel ve davranışsal özellikler ile ilgililerdir. Örneğin, bir gen göz rengini kodlayabilir ve kahverengi gözler sonuçta ortaya çıkan fenotip olur.

Bu terimler nüfus genetiğine nasıl uygulanır?

Nüfus genetiğinin anahtarı, ebeveynlerden çocuklara geçen kalıtsallık kalıplarını anlamaktan geçer. Hadi daha önceden bahsettiğimiz amfibiyanları örnek olarak alalım:

• Bir nüfus oluşturan aynı türden 300 kurbağanın içerisinde bulunduğu bir gölet hayal edin. Bu kurbağaların 100 tanesi dişi ve 200 tanesi erkek olsun. Etiketleme-tekrar yakalama tekniği kullanılarak bu tarz bir tahminde bulunulabilir.
• İlkbahar boyunca, yağmurların da gelmesiyle, göletin içerisinde birçok yüzen yumurta öbeği görülebilir. Ve tabi ki bu öbeklerin içerisindeki her genç kurbağanın da bir annesi ve babası vardır.
• Peki popülasyonun içerisindeki erkek ve dişilerin ne kadarı bu üreme hadisesinde yer aldı? En çok yumurtayı hangi dişi bıraktı? Birden fazla dişiyle eşleşen bir erkek var mı?

Genetik çalışmaları işte bu tarz soruları cevaplamaya çalışır.

Yavruların deşifre edilmesi

Bir hayvan popülasyonunun yetişkinlerin ve temsilci larva grubunun örnekleri ile bir akrabalık ilişkisi kurulabilir.

Sonuç olarak, yavrular genlerini ebeveynlerinden alıyor, değil mi? Belirli bir popülasyonda bulunan iki yetişkinin DNA’larının birleşiminin bir sonucu olarak, DNA örneği ile ebeveynlerin kim olduğu belirlenebilir.

Bu öncesinde sorduğumuz soruları belirli bir dereceye kadar cevaplayabilir ve aynı zamanda önemli bir parametre hakkında fikir verir:

• Bir popülasyon içerisinde yaşayan hayvan sayısı o popülasyonda üreme yapma sayılarına eşit değildir.
• Etkili popülasyon sayısı daha önce bahsettiğimiz teknikler kullanılarak onaylanmış üreme yapan yetişkinleri ifade etmektedir.
• Örneğin, önceki popülasyon ile devam edersek, gölette 300 kurbağa vardır. Öyle olsa bile çalışmalar sadece 60 tanesinin o yıl içerisinde ürediğini onaylamıştır. Çok daha farklı bir senaryo, değil mi?

Hayvan nüfusu genetiği ve koruma üzerine olan odakları

Bu tarz genetik çalışmalar, türleri koruma konusunda gereklidir.

Son olarak, 300 bireyden oluşan bir popülasyonun sadece 60 tanesi ürüyorsa endişelenmemiz gerekiyor demektir. Çünkü az sayıda üreme, bir popülasyondaki genetik çeşitliliği azaltır. Bu çeşitliliğin az olması çevresel değişimlere karşı büyük kırılganlıklar yaratabilir ve bu da en ekstrem durumlarda o türün yok olmasına sebep olabilir.
Bu yüzden, bu tarz esaslı zoolojik çalışmalar yürütmek çok önemlidir. Özellikle hayvanların vahşi popülasyonlarının ne durumda olduğuna dair bize bilgi verdiği için. En azında “genetik olarak.”