Fareler Empati Duyar mı?

Yazan ve doğrulayan biyolog Ana Díaz Maqueda

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Empati gibi insan duygularının veya hislerinin yalnızca insani bir özellik olduğuna dair yaygın bir inanç vardır. Ancak, araştırmacılar ve gözlemciler uzun zamandır durumun böyle olmadığını gösterdiler. Bunun bir örneği, farelerin empati hissettiklerine dair açık belirtilerdir.

On yıllar boyunca araştırmacılar, farelerin laboratuarlardaki davranışlarının yanı sıra insanlarla olan ilişkilerini de incelediler. Güvercinler, kurtlar, köpekler ve diğer primatlar üzerinde de aynı tür çalışmalar yapılmıştır.

İnsanlarda empati, başkasının duygularını gözlemleme ve tanımaya dair doğuştan gelen yetenektir. Bu, sosyal bir gruptaki diğer bireylerle duygusal düzeyde bağlantı kurmaya yardımcı olur.

Hollanda Kraliyet Sanat Akademisi’ndeki bilim insanları tarafından yapılan araştırmalar, farelerin eşlerinin acılarına empati gösterdiğini göstermiştir. Bu, kendini başkasının yerine koyma yeteneğinin, evrimde insanlardan çok önce ortaya çıkmış olabileceği anlamına gelir.

Nasıl kontrol edilir?

İnsan beyninin, ayna nöronları içeren ön singulat korteks (ACC) adı verilen bir bölgesi vardır. Bu hücreler, bir kişi bir başkası bir his yaşadığında veya acı çektiğinde yanıt verir. Bununla birlikte, bunun ötesinde, altta yatan hücresel mekanizmalar tam olarak anlaşılmamıştır.

“Ayna nöronlar, bir eylem gerçekleştirildiğinde ve bu eylem gözlendiğinde veya bunun zihinsel bir temsili olduğunda aktive olan bir nöron türüdür.”

– Psikolog Gema Sánchez Cuevas –

Son çalışmalar farelerde ön singulat korteksin ayna nöronları da içerdiğini göstermiştir. Bunlar, fare acı hissettiğinde veya başka bir farenin acısını gördüğünde aktive olur.

Ancak, bir farenin acı çektiğini duyduklarında aktive olmazlar. Diğer araştırmalara göre, bunun nedeni, farenin eşi acı duyduğunda bunu hissetmek için önceden korku yaşamış olması gerekmesidir.

Hatta, korku ve ıstırabın ne olduğunu bilen fareler, arkadaşları grubu uyarmak için ultrason sesleri çıkardığında rahatsız olur.

Farelerin empati duyduğunu nasıl biliyoruz?

Deneyi gerçekleştirmek için, bir grup fare çiftler halinde yerleştirildi ve bir ödül almak için bir kola dokunmak üzere eğitildi. Fareler çok hızlı bir şekilde, şalteri aktive ederek bir küp şeker alabileceklerini öğrendiler.

Farelerin bunu yapmayı bildikleri anlaşıldığında, anahtar değiştirildi, böylece onlara küçük bir şok verdi.

Fareler şok almaya başlar başlamaz, anahtarları kullanmayı tamamen bıraktılar. Ayna nöronlar üzerinde yapılan çalışmalarla birlikte, bu, farelerin bir arkadaşının acı çektiğini bildiğini ve önlemeye çalıştığını gösterdi.

Empati mi, bencillik mi?

Ancak bu noktada kendimize başka bir soru sormak önemlidir. Fareler arkadaşları için empati kurdukları için mi şalteri kullanmayı bırakıyor yoksa bu kendi acılarını azaltmak basit bir bencillik mi?

Bu ayna nöronlar nedeniyle, farenin duyguları arkadaşlarının hissettikleriyle belli bir dereceye kadar eşleşir. Bu nedenle, artık şalteri kullanmamak kendi acılarını da hafifletecektir.

Aynı şey insanlarda da olur. Yaralanan birine neden yardım ediyoruz? Sadece başkalarını düşünme mi yoksa sadece kendimiz acı çekmek istemediğimizden mi? Bunlar cevaplaması çok zor sorulardır.

Ancak kesinlikle söyleyebileceğimiz, her iki türde de benzer bir sürecin gerçekleştiğidir. Açıkçası empati, bir türün sosyal gruplarda yaşarken hayatta kalma şansını artıran uyarlanabilir bir duygudur.