Ebeveyn Bakımı: Çabaya Değiyor mu?

Yazan ve doğrulayan biyolog Samuel Sanchez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Ağaçlara yuva yapan ve yavruları için avlanan kuşlar… Bu manzaralarla bahar aylarında sık sık karşılaşırız. Bu davranışlar sevimli gözükebilir ancak arkasında nüanslarla dolu karmaşık bir evrim mekanizması gizlidir. Ebeveyn bakımı büyük miktarda enerji harcayan ebeveynlerin yavrularına gösterdiği çabadır. Dahası, bu yüzden hayatta kalma şansları da azalmaktadır.

Doğada her çaba bir değiş tokuş ya da mübadele üzerine kuruludur. Hayvan davranışını görünmez bir denge önceden belirler, çünkü her şey daha fazla yavru doğurmak için bir sonraki üreme aşamasına geçme ihtiyacına dayanır.

Peki ya ebeveynlerin bundan çıkarı nedir? Yavrusuna bakmak için sağlığını feda etmek? Yoksa yavrularını başlarının çaresine bakması için terk edip kendi yaşamlarını mı garanti altına almalılar?

Şüphesiz, hayvanlardaki ebeveyn bakımı ilgi çekici bir konudur. O yüzden bir yere ayrılmayın ve makalemizi okuyarak nedenini öğrenin.

Hayat kurtaran ebeveyn bakımı

Ebeveyn bakımı, yavrusunun hayatta kalma şansını arttırmasını sağlamak için ebeveynlerin gösterdiği herhangi bir davranışı ifade eder. İşte, birkaç örnek:

• Yuva veya oyuk hazırlaması
• Bir ebeveynin vücudu içinde ve dışında yavrusuyla ilgilenmesi
• Doğumdan sonra yavrusunu beslemesi ve bakımını yapması
• Bağımsızlığa erişene kadar yavrusunu beslemesi

Kulağa çok basit geliyor, öyle değil mi? Ancak ebeveyn bakımı kelimesinde çok önemli bir fark yatmaktadır:

• Ebeveyn bakımı, kaynakların ebeveynler tarafından (zaman ve enerji dahil olmak üzere= bir veya daha fazla soyun devamının bakımı uğruna harcanmasıdır. Bu, kaynakların miktarına bağlı olduğu için doğrudan ölçülebilir
• Ebeveyn yatırımı, ebeveynlerin kendi hayatları uğruna, yavrularının hayatta kalma ihtimallerini arttırmak için yaptıkları herhangi bir eylemdir. Örneğin, bir ebeveyn yavrusuna yiyecek bulmak için kendisini avcılara açık hale getiriyorsa, kendi hayatta kalma şansını düşürüyor demektir. Aynı zamanda, yavrusunun da hayatta kalma şansını arttırmaktadır. Ebeveynlerinin yardımı olmaksızın, yavru hayvanlar yiyecek bulamaz ya da bulmak için çok zorlanırlar.

Fedakarlığın değeri ne kadar büyük?

Hayvan davranışı üzerine yapılan çalışmalar, bu çabanın ebeveynler üzerinde yıkıcı bir etki yarattığını göstermiştir. Araştırmacılar, bir tür serçe olan ev kırlangıçlarının (Delichon Urbicum), yılda iki kez yavruladıkları zaman dişilerinin hayatta kalma şansının azaldığını belirtmiştir.

Kuşları zorlayan sadece yumurtlamak değildir. Ayrıca kuluçkaya yatmak ve yavruları bağımsızlığını kazanana kadar onları beslemek de zorundadır. Tüm bu işler anneyi zayıflatır ve fırsatçı avcılar karşısında reflekslerinin azalmasına neden olur.

Başka bir çalışma ise, Dağ Baştankarası’nın (Poecile Montanus) yumurtladığı yavru sayısının, kendi hayatta kalma şansını olumsuz etkilediğini göstermiştir. Kuşlar ne kadar çok yavruya sahip olursa, yiyecek bulması için bir o kadar daha çalışması gerekmektedir. Bu sebeple, kendi ihtiyaçlarını karşılamak için daha az vakit ayırır hale gelirler.

Sayısal bir dans

Hayvanlar aleminde üreme biraz tehlikeli gözükmektedir, öyle değil mi? Neyse ki en temel davranışı matematik belirlemektedir.

Yavrularına ortalama bir bakım yapan ebeveyn, her yavrusunun hayatta kalma şansını en düşük maliyetle en üst düzeye çıkarmaktadır. Yani, fayda-maliyet=pozitif bir sayı. Ebeveynlerin karşılaştığı iki zorluk şunlardır:

• Yavruların her birine ne kadar yatırım yapılmalı: Ne kadar küçükse o kadar yatırım mı yapmalı?
• Şimdi ne kadar yatırım yapmalı, gelecekteki yavrusuna ne kadar yatırım yapmalı?

Tüm bunlar karmaşık görünebilir, ancak gerçekte ebeveynler ve gençler arasındaki bu alışverişi açıklayan matematiksel fonksiyonlar vardır. Sonuç olarak çabaları ölçülebilir. Örneğin, ebeveynlerde ölçülen enerji ve hayatta kalan yavrunun sayısı gibi.

En iyi yavru sayısı, ebeveynlerin bir sonraki üreme mevsimi boyunca hayatta kalma şansını riske atmayacak kadar olandır.

Ebeveyn bakımı: Hayvan fedakarlığı mı yoksa saf kişisel çıkar mı?

Ebeveynlerin çocukları için koşulsuz bir şekilde hayatlarını feda etmelerini söylemek, kulağa pek gerçekçi gelmeyebilir. Sonuçta, gerçek acı olsa da, ebeveynler sonuçta kendi çıkarlarını düşünürler.

Vahşi doğada, yaşamın arkasındaki yapı, kişinin kendi genetik yapısını aktarmak üzerine kuruludur. Diğer bir deyişle, yavru üretimi. Ebeveyn bakımı göründüğü kadar özverili değildir. Ve bu, yetişkinlerin neden başka hayvanların yavrularına bakan bu kadar az hayvan olduğunu da açıklamaktadır.

Gelin, bir adım daha ileri götürelim. Yavrularının kendisinden olduğunu düşünmeyen babalar yavru bakımını üstlenmezler. Örneğin, yumurtaların dış döllenmesi durumlarında.

Gördüğünüz üzere, ebeveyn bakımı karmaşıktır ve sayılar üzerine kuruludur. Her şey, genetiğin olabildiğince gelecek nesillere aktarılması ve soyların devam etmesi üzerine kuruludur.