Biyolojik Çeşitlilik Dağılım Haritası Nedir?
Biyolojik çeşitlilik dağılım haritaları biyologların canlıların dünya üzerinde nasıl bir yayılım gösterdiklerini tanımlamalarına yardımcı olur. Belirli canlı türlerinin nerelerde yaşadığı bilinirse ancak o zaman bu türlerin korunması mümkün olacaktır. Bu tarz bir saptama için de göz önünde bulundurulması gereken pek çok etmen vardır.
Dağılım haritaları nasıl ve hangi kriterlere göre oluşturulurlar? Türlerin bulundukları bölgelerde yaşamalarının sebebi nedir? Bugünkü yazımızda bu soruların yanıtlarını bulacağız.
Biyolojik Çeşitlilik Dağılımını Etkileyen Etmenler
Gezegenimizde var olan farklı hayvan ve bitki türlerinin çeşitli yaşam gereksinimleri bulunmaktadır. Bazı türler kutup bölgelerinde soğuk alanları severler. Orangutan gibi bazı türler de aşırı nem ve yüksek sıcaklığın hakim olduğu ekvator civarındaki ormanları tercih ederler.
Türlerin hayatta kalmak için ihtiyaç duydukları birtakım yaşamsal ve yaşam dışı gerekliliklere ekolojik niş adı verilir. Ekolojik niş canlıların optimal yaşam koşullarının sağlanmasını, rahat etmelerini sağlayan etmenler bütünüdür.
Ekolojik niş ısı, nem oranı, toprak türü ve diğer çevresel değişkenler etrafında şekillenir. Bunların hepsi yaşam dışı etmenlerdir. Yaşamsal etmenlere ise canlıların yiyecek bulabilecekleri ve aynı kaynaklar için bir miktar mücadelede bulunabilecekleri bir alanda yaşamalarını sayabiliriz.
Biyolojik çeşitliliğin kritik olduğu yerleri gösteren bir dünya haritası.
Biyolojik Çeşitlilik Dağılımının Genel Yapısı
Türlerin dağılımını açıklamamızın ardından biyolojik çeşitlilik dağılımına dair karasal anlamda bazı genellemeler üzerinde durabiliriz.
Bu konuyla ilgili en önemli etmenlerden biri enlem derecesidir. Genel olarak ekvator civarında biyoçeşitlilik çok daha yoğundur. Kutuplara yaklaştıkça, çöller hariç, azalır.
Bunun nedeni ekvatorun pek çok tür için yaşanmaya son derece elverişli olmasıdır. Yüksek sıcaklık, güneş ışınımı ve yüksek rutubet bu durumu elverişli kılan nedenlerdendir. Bitki örtüsü de daha çeşitli olduğu için, haliyle daha çok hayvan türü bu bölgede yer alır.
Genel olarak, daha sıcak ve nemli yerler soğuk ve kuru yerlere kıyasla daha yoğun bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Çünkü besin zincirinin temeli olan bitkiler bu koşullarda daha iyi büyürler.
Biyolojik Çeşitlilik Dağılımı Haritalarının Oluşturulması
Hayvan türlerinin biyolojik çeşitliliğin dağılımını haritaya dökmek için meşakkatli bir nüfus sayımı yapılır. Araştırmacılar birey sayısını ve tahmini dağılımı belirlerler. Bu çalışmalar ilk doğabilimcilerin keşfettikleri türleri tanımladıkları ve nüfusları hakkında kayıtlar tuttukları 17. yüzyılda başlamıştır.
Günümüzde bu alandaki teknikler çok gelişti ve artık matematiksel modellemelere dayanıyor. Belirli istatistik programları mekansal olarak belirli bir türün ihtiyaç duyduğu ideal koşulları modelliyor. İdeal etmenlerin bulunduğu alanlar haritalara aktarılıyor ve böylelikle uzmanlar hangi türün hangi bölgede yaşayabileceğini çıkartabiliyor.
Biyoçeşitlilik Haritaları: Türlerin Nüfus Sayımını Yapmak
Türlerin dağılım haritalarından bahsettik fakat şimdi de biyolojik çeşitlilik haritalarından söz etmek istiyoruz. Bu haritalarda da bölgedeki tür sayısı ölçülüyor. Böylelikle hangi alanda daha çok türün bulunduğunu öğrenebiliyoruz.
Bu haritalar kaç tür olduğunun belirtildiği birimlere bölünüyor. Bu sayede, hangi alanda biyoçeşitliliğin en fazla olduğunu ve hangi alanların korunması gerektiğini öğrenebiliyoruz.
Diyelim ki dağlık bir bölgede 25 amfibi türünün bulunduğu dört bloğumuz var. Bu durumda bu sınıflandırmacı grubun diğerlerinden korunması gerekecektir. Fakat maddi anlamda bir kısıtlama olması bazen bir seçimin yapılmasını zorunlu kılabilir.
Biyoçeşitlilik Dağılımı Haritalarının Kullanımı
Sonuç olarak, biyolojik çeşitlilik dağılım haritaları hangi türün nerede yaşadığının ve bulundukları ekolojik nişin belirlenmesi için son derece değerlidir. Bundan ötürü, hangi alanların korunması gerektiğinin tespit edilmesi açısından da oldukça önemli bir araç olarak karşımıza çıkar.
Canlı türlerini gösteren biyoçeşitlilik haritaları biyoçeşitliliğin yoğun olduğu ve korunması gereken alanların belirlenmesinde oldukça faydalı haritalardır. Öte yandan, bu gibi belgeler sayesinde uzmanlar biyolojik çeşitliliğin daha az olduğu alanlarla ilgili aksiyon planlarını hayata geçirebilirler.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
Morales-Castilla, I., & García-Valdés, R. (2014). Gradientes latitudinales de diversidad inversos,¿ excepciones que prueban la regla?. Revista Ecosistemas, 23(1), 4-12.
Illoldi-Rangel, P. A. T. R. I. C. I. A., & Escalante, T. A. N. I. A. (2008). De los modelos de nicho ecológico a las áreas de distribución geográfica. Biogeografía, 3, 7-12.