Modern Zamanlarda Lamarckizm: Evrim Teorileri

Yazan ve doğrulayan biyolog Miguel Mata Gallego

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Lamarkizm, canlıların daha karmaşık olma eğiliminde olduğunu ve bir ihtiyacı karşılamak için evrimleştiğini öne süren bir teoridir. Darwin ve Wallace’ın doğal seleksiyon teorisinin ortaya çıkmasının ardından, bilim topluluğu bu teoriyi 19. yüzyılın sonlarında reddetti. Bununla birlikte, yeni bilimsel keşifler ışığında bazı önermelerinin doğrulandığı ve evrim teorilerine bakışımızı değiştirdiği de görülür.

Bu keşifler nelerdir ve Lamarkizmi neden onaylamamız gerekir? Güncel evrim teorileri, modası geçmiş kavramlar mıdır? Bu soruların hepsini ve daha fazlasını öğrenmek istiyorsanız okumaya devam edin!

Lamarkizm ve Boyunları Uzayan Zürafalar

Lamarkizm, 19. yüzyılın başlarında ortaya çıktığında, bilim insanları tarafından basitliği nedeniyle ikna edici buldukları bir teoridir. Temel bir ilkeye dayanmaktadır: Hayvanlar, belirli ihtiyaçları karşılamak için karakterlerini geliştirmeleri için onları motive eden “hayati bir dürtü” nedeniyle daha karmaşık hale gelme eğilimindedir. Lamarck’tan bir beyefendi olan Jean Baptiste de Pocquelin, teorisini çok iyi bilinen zürafa örneğiyle çok grafiksel bir şekilde açıkladı.

Bu örneğe göre, zürafalar başlangıçta kısa boyunluydu ve bu da sadece ağaçların alt yapraklarına ulaşmalarına izin veriyordu. Ancak, yeterli yiyecek alma rekabetinden dolayı bunlar hızla tükeniyordu. Bu nedenle zürafalar yüksek yapraklara ulaşmak için özel bir çaba sarf ederler ve boyunları bugün bildiğimiz uzunluğa kadar uzamış olur.

Kullanılmayan Evrim Teorileri

1859’da Charles Darwin’in Türlerin Kökeni kitabının yayınlanmasından sonra, Lamarkizm fikirleri “eskimiş” oldu. Darwin, evrimsel değişimlerin en uygun hayvanın doğal seçilimiyle meydana geldiğini, hayvanların karakterlerinde değişken olduğunu belirtti.

Bu nedenle zürafa örneğinde, bazılarının boynu daha uzun olacak ve bu da onları hayatta kalmaya daha yatkın hale getirecektir. Darwin’in hayatı hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, buraya tıklayabilirsiniz.

Bu daha sonraki değişikliklerle birlikte, çağdaş evrim teorilerinin temelidir: doğal seleksiyon ya da en uygun olanın hayatta kalmasıdır. Günümüzde Darwinci doğal seleksiyon teorisi geniş çapta kabul görmektedir. Bununla birlikte bazı çalışmalar olduğu gibi, Lamarkizmin bazı yönleri doğru olabilir. Çok daha fazlası vardır!

Darwin, en uygun olanların başarılı olma ihtimali en yüksek olan özelliklerle doğduğunu öne sürer. Dolayısıyla bu bireyler genlerini gelecek nesillere aktaracaklardır. Öte yandan Lamarck, bir organın veya yeteneğin ne kadar çok kullanılması gerekiyorsa, hayvanın yaşamında o kadar fazla gelişeceğini öne sürüyor.

Çevre genetik yapıyı etkiler mi?

Genlerin ve değişkenliklerinin evrimin temeli olduğunu kabul ettiğimiz bir dünyada yaşıyoruz. Çoğumuz bilinçli veya bilinçsiz olarak, Darwin’in evrim teorilerini hiç sorgulamadan bütünüyle öğrendik.

Bununla birlikte, bazen Lamarck’ın bazı fikirlerinin tamamen makul olduğunu da fark etmiyoruz. Ne hayattaki her şey tek başına genler tarafından belirlenir ne de genler içinde yaşadığımız çevreden bağımsızdır. Genomun kimyasal yapısı göz önüne alındığında, çevrenin genleri değiştirebileceği farklı yollar vardır.

Bir sonraki adımda, bazı Lamarkçı fikirleri inceleyeceğiz ve hangilerinin doğru olabileceğini ve hangilerini muhtemelen atmamız gerektiğini göreceğiz. Bununla birlikte spekülatif bir alana giriyoruz. Bu nedenle yukarıdakilerin tamamen doğru veya yanlış olması gerekmiyor.

Mutasyonlar rastgeledir, yönleri yoktur

Darwinci evrim teorileri hakkındaki yanlış kanılardan biri, bu biyolojik mekanizmanın belirli bir amaç doğrultusunda olduğudur. Bu, hayvanlardaki uyarlamaların bir anlamı olduğu teorisini savunduğu için Lamarkizme uygun bir fikirdir.

Örneğin zürafalar boyunlarını gerer, kartallar görüşlerini geliştirir, köpekler koku alma duyularını geliştirir vb. gibi. Ancak Darwin bunu reddetti ve doğal olarak daha iyi adaptasyon geçireceğini varsaydı.

1943’teki Luria ve Delbruck deneyi bunu çok iyi göstermektedir. Lamarck’a göre evrim yönlüdür. Bu da bazı yararlı uyarlamalar olacağı anlamına gelir.

Bununla birlikte Luria ve Delbruck, bakterilerin bakteriyofaj virüslerine uyum sağlamaya çalışarak değil, tamamen rastgele bir şekilde adapte olduklarını gösterdi. Mutasyonlar, çevrenin belirli bir yönde mutasyonlar üretme eğiliminin değil, şansın sonucudur.

Tehlike yaratan ortamlarda genler değişir

Bu seçenek tamamen mantıklı görünüyor. Bazı araştırmalara göre Arabidopsis bitkileri, parazitik mantarlar tarafından saldırıya uğradıklarında genlerinin rekombinasyonunu uyarırlar. Ek olarak bu mekanizma genetik çeşitliliği geliştirerek bitkiler için bir avantaj sağlayabilir.

Diğer makaleler bu fikri destekleyerek, genetik rekombinasyondaki bu artışın bazı toksik bileşiklere maruz kalma gibi diğer stres türleri karşısında da meydana geldiğini ekliyor.

Hayvanlarda benzer bir mekanizmanın olduğunu kanıtlanmamış olsa da çevrenin genleri nasıl etkileyebileceğini görebiliriz. Ve sadece bu da değil, aynı zamanda koşullara bağlı olarak DNA’larını etkileyebilecek canlıların kendileri olduğunu da kanıtlayabiliriz.

Hayattaki her şey genlerle ilgili değildir

Bazı bilim insanları Darwinci evrim teorilerini ve bunların çağdaş modifikasyonlarının doğru olduğunu düşünse de, her şeyin kromozomlarla ilgili olduğunu düşünmekten kaçınmalıyız.

Genetik materyalin kimyasal yapısının, onun etrafındaki çevre ile sürekli ilişkili olduğu açıktır. Bu nedenle, geçerli koşullara göre değişikliğe açıktır. Bu teoriler bize farklı görünebilir. Ancak önermelerinde kanıtlanmış bileşenler vardır.