Etoloji ve Çiftlik Hayvanlarına Uygulanması

Yazan ve doğrulayan Veteriner Érica Terrón González

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Etoloji, hayvan davranışını biyolojik ve aynı zamanda psikolojik açıdan inceleyen bilimdir. Yani bu dal, bir uyaranla karşılaşıldığında kas reflekslerinden bazı kuş türlerinin esaret altında yaşadıklarında bile göç etme eğilimine kadar en basit ve en karmaşık davranış kalıplarını analiz eder. Bu nedenle, çiftliklerde etoloji uygulanması, tüm hayvanların davranışsal ihtiyaçlarını karşılamada çok faydalı olabilir.

Olası kullanımları nelerdir? Aşağıdaki makalede, en önemlilerinden bazılarına bakacağız.

Hayvansal üretimde uygulamalı etoloji ve önemi

Tarih öncesi çağlardan beri, hayvan davranışına dair bilgilerin insanların hayatta kalması için çok değerli olduğu aşikar. Zamanla, etolojinin uygulanması daha karmaşık hale geldi ve şimdi hayvan üretiminde bir faktör olarak kabul ediliyor. Aslında, etoloji sayesinde, hayvancılık çiftlikleri hayvan refahını iyileştirerek üretimi optimize edebilir.

Etolojiyi, tesislerin tasarımından, hayvan bakımı ve nakliyeye kadar bir çiftliğin tüm alanlarına uygulamak mümkündür. Ancak, her şeyden önce etolojiyi beslenme ve hayvan üretme gibi açılardan kullanmak ilginçtir.

Etoloji ve beslenmeye uygulanması

İyi bir çiftçi, süt ineğinin yalnızca beslenme gereksinimlerini karşılamanın önemli olmadığını bilir. Beslenme söz konusu olduğunda türlerin özelliklerini de hesaba katmak önemlidir.

Örneğin, bir koyunun öğle vakti ot tüketimi, bir ineğin aynı yer içinde tüketeceğinin yarısı kadar olabilir.

Biyolojik saatler ve beslenme ihtiyaçları da türlerin beslenme davranışını etkileyebilir. Hayvanlar, onlara daha fazla enerji sağladığından, genellikle kısa otları tercih ederler. Yiyeceklerini otlaktan değil, yalaktan alırlarsa, yine enerji nedenlerinden ötürü, bütün yemi doğranmış yeme tercih ederler.

Geviş getiren hayvanlar sabah saatlerinde baklagilleri daha çok tüketirken, öğleden sonraları otları tercih ederler.

Bir hayvanın yaşı da beslenme davranışını etkileyebilir. Örneğin, suni süt tüketen buzağıların gruplar halinde beslendiklerinde daha iyi yedikleri gösterilmiştir. Bunun nedeni, hayvanların emziren partnerlerini izlerken ve dinlerken daha rahat olmasıdır.

Son olarak, sürü içindeki sosyal faktörler de rol oynar. Sosyal durumu, bir hayvanın yemek yerken rahatsız edilip edilmeyeceğini veya yiyeceğe erişimde tercihlerini belirler.

Etolojinin üremeye uygulanması

Sürüde daha baskın başka bir erkek veya dişinin varlığından bahsetmek yerine, yaş, cins, beslenme veya stres dahil olmak üzere bir hayvanın üreme davranışını birçok faktör etkiler. Kuşkusuz en önemli etkileri duyusal uyarım ve çevre koşullarındaki değişikliklerle görüyoruz.

Beş duyunun önemi

Üreme aktivitesi bir hayvanın yaşamında sabit değildir, ancak olgunlaşma ve uyarılma gerektirir. Bu dönemdeki çoğu davranış, canlıların hormonal durumuna ve duyusal algısına bağlıdır. Dahası, nöroendokrin mekanizmalardan başlayarak çeşitli faktörler gelişimini etkiler.

Üreme tepkilerinin koku ile büyük ilgisi vardır. Koku alma sistemi, karşı cinsin ürettiği feromonları yakalar ve hayvanın üreme içgüdüsünü harekete geçirir.

Bu nedenle, feromon üretimini değiştiren herhangi bir insan müdahalesi – örneğin, dişilerin vajinal florasını etkileyen antibiyotiklerin uygulanması – üreme üzerinde olumsuz bir etkiye neden olacaktır.

Araştırmalar, dişilerin yapay işitsel ve koku alma uyaranlarına maruz kalmasının bir aygır varlığında olduğu gibi bir tepki vermelerine neden olmadığını göstermiştir.

Görme yetisi ve gün ışığı da üreme davranışını etkiler. Bazı hayvanlar, atlarda olduğu gibi, sıcak mevsimlerde uzun gün ışığı dönemlerini tercih eder. Diğer türler, koyun ve keçilerde olduğu gibi, günler kısa olduğunda daha fazla üreme aktivitesine sahiptir.

Son olarak, işitsel uyarım da önemlidir. Domuzlar gibi belirli seslere olumlu üreme tepkisinin görüldüğü bazı türlerde bu önemlidir. Öte yandan, işitsel uyarımın anne-yavru bağını sürdürmede çok önemli bir rol oynadığını biliyoruz.

Üreme ve çevre koşulları

Sıcaklık üreme davranışını etkiler. Gözlemler, inek ve koyunlarda beklenmedik bir soğuk dönemin gelişinin, hayvanların kızgınlığa girmelerindeki sıklığını azalttığını göstermiştir. Diğer bir örnek, vücut ısısının dağılmasındaki güçlük nedeniyle libidoları yaz sıcağıyla düşen erkeklerin durumu olabilir.

Aynı zamanda, çiftleşmenin dönemselliğinin çevresel koşullara bağlı olduğunu da dikkate almak önemlidir. Örneğin, çiftçiler Güney Afrika’ya gönderilen İngiliz koyunlarında ilginç sonuçlar gözlemlediler. Her birinin üreme ritmi güney yarımküreye uyarlayamamıştır veya en azından hemen bu değişikliğe uyum sağlayamamıştır.

Hayvan hastalıklarına karşı mücadele, ince ayrıntılarla doludur, ancak hepimiz sağlığın zihinsel, fiziksel ve duygusal refaha bağlı olduğunu biliyoruz. Bu nedenle, bir hayvanın etolojik ihtiyaçlarını bilmek, daha uygun bakım sağlamaya yardımcı olur ve bu nedenle bazı hastalıkların ortaya çıkışını azaltabilir.