Tek Boynuzlu At: Bu Fantastik Efsaneye İlham Veren 3 Hayvan

Yazan ve doğrulayan biyolog Elsa M. de Arribas

Son Güncelleme: 16 Kasım, 2023

Tek boynuzlu at, masalların ve tüm zamanların en bilinen mitolojik yaratıklarından biridir. Genellikle alnında tek boynuz bulunan at veya keçi benzeri bir hayvan olarak tanımlanır.

Bu büyülü atın efsanesi, Avrupa pazarlarında ortaya çıkmasıyla ivme kazandı. Yüzyıllar boyunca, iyileştirme gücü ve suyu arıtma yeteneği boynuzuna atfedilmiştir.

Ancak Danimarkalı zoolog Olaus Wormius gibi şüphecilerin sayısı da az değildi. Bu sözde tıbbi özelliklere şüpheyle yaklaştılar ve kendilerini boynuzun gerçek kökenini araştırmaya adadılar.

Bu sorgulama doğrultusunda kendimize şu soruyu sorabiliriz: Avrupa’da pazarlanan boynuzlar hangi türe aitti? Bu fantastik yaratığa olan inanca hangi gerçek hayvanlar ilham verdi? Bu soruların yanıtlarını öğrenmek ve tek boynuzlu atın tarihinde bir yolculuğa çıkmak istiyorsanız okumaya devam edin.

Tek boynuzlu at efsanesi

MÖ 4. yüzyılda Yunan doktor ve tarihçi Ctesias, tek boynuzlu atlara doğrudan gönderme yapan öncüydü. Gezginlerin sağladığı bilgilerle yazdığı Indica adlı el yazmasında tek boynuzlu atın Hindistan’dan geldiğini belirtiyor.

Bu ilk açıklama onun ata benzeyen büyük bir “vahşi eşek” olduğunu detaylandırıyor. Aynı şekilde kırmızı olan başı dışında vücudu beyazdı. Ayrıca koyu mavi gözleri vardı. Kuşkusuz en göze çarpan özelliği, alnının ortasında yer alan tabanı beyaz olan keskin boynuzuydu.

Bu yaratığın boynuzunun özelliklerinden bahseden Ctesias’ın yerine Aristoteles, Yaşlı Pliny ve ayrıca bu fantastik attan söz eden Claudius Elianus ve diğer bilim insanları geldi.

Ortaçağ hayvanat bahçesindeki tek boynuzlu at

Ortaçağ hayvan kitabı, hem fantastik hem de gerçek her türlü hayvan hakkında bilgilerin bir derlemesinden oluşuyordu. Her türün illüstrasyonları eşliğinde, fiziksel tanımların yanı sıra farklı kökenlerden (İbranice, Asya, Hint, Mısır, Roma veya Yunan) efsaneler veya hikayeler derlendi.

Bu koleksiyon arasında Orta Çağ’da en çok bilineni, bilinmeyen bir yazar tarafından yaratılan ve Yunanca yazılan Physiologus’tur. Doğal dünyayı konu alan bu kitapta tek boynuzlu at, boynuzlu bir at veya keçi olarak tanımlanıyordu. Güç ve hızın yanı sıra saflık ve iffet de buna atfedildi. Aslında sadece teslim olduğu bir bakire tarafından ele geçirilebilirdi.

Tek boynuzlu at, boynuzu karışımlarda ve iksirlerde kullanıldığından şifacılar için değerli bir avdı. Yenileyici güce sahip olduğuna ve afrodizyak olduğuna inanılıyordu.

Bu nedenle, deniz gergedanının veya Hint gergedanının boynuzu sıklıkla tek boynuzlu at boynuzu sanılarak satılırdı. Bugün Asya’nın bazı bölgelerinde bu inanışlar hala uygulanmaktadır.

Tek boynuzlu ata ilham veren hayvanlar

Tek boynuzlu atın çeşitli kökenleri öne sürülse de, bu yaratığın Hindistan kökenli bir hayvan olarak temsil edilmesi, efsanenin doğuşunun Hint gergedanına ilişkin fantastik bir bakış açısı etrafında dönebileceğini düşündürmektedir. Ancak bu kadar hayranlık uyandıran bu gizemli atın ortaya çıkmasına karada ve denizde daha fazla tür neden olmuş olabilir.

Bakalım hangileri en ikonik?

1. Dev Sibirya Tek Boynuzlu Atı

Elasmotherium cinsine halk arasında “dev Sibirya tek boynuzlu atı” veya “dev gergedan” adı verilir. Elasmotherium veya Elasmotherium sibiricum, günümüz Rusya’sında yaşayan bu tarih öncesi gergedanın en iyi korunmuş türüdür.

Bu, fil büyüklüğünde, kıllarla kaplı ve başında tek boynuzlu bir gergedandı.

Bu hayvanın yaklaşık 200.000 yıl önce ortadan kaybolduğu tahmin edilse de, yaklaşık 39.000 yıl öncesine kadar Orta Avrupa ve Orta Asya’da yaşadığı sanılıyor. Bu, Nature Ecology & Evolution dergisinde 2018 yılında yayınlanan bir makaleye göredir.

2. Denizgergedanı

Deniz gergedanı mitolojik bir varlığa benzeyen gerçek bir su memelisidir. Kuzey Kutbu’nun buzlu suları onun yaşam alanıdır. Alnındaki boynuzdan dolayı ” denizlerin tek boynuzlu atı ” olarak anılıyor.

Bu az bilinen deniz memelisi, beyaz balinaların akrabasıdır ve balina ailesinin bir parçasıdır. Boynuzu aslında iki metre uzunluğa ulaşabilen ve 10 kg’dan fazla ağırlığa sahip bir fildişidir.

Antik çağlarda bu dişin işlevi bilinmiyordu. Ancak son araştırmalar bunun avcılıkta kullanıldığını ve balıkları yemek için dikkatini hızla dağıtmak için kullanıldığını keşfetti.

Ayrıca dişin sadece erkeklerde mevcut olduğu da gözlemlenmiştir. Bir diğer merak edilen detay ise oldukça gürültülü olmaları. Aslında iletişim kurmak veya ekolokasyon sağlamak için farklı sesler yayarlar.

3. Hint gergedanı

Hint gergedanı (Rhinoceros unicornis ), bugün Asya’da yaşayan üç türden biridir. Sumatra ve onun iki boynuzlu Afrikalı akrabalarının aksine, tıpkı Cava gergedanları gibi tek boynuzları var.

Orta Çağ’da, Romalıların sirk gösterilerinin ortadan kalkmasıyla unutulan gergedanın özellikleri hakkında fikir sahibi olmak pek yaygın değildi. Belki de bu nedenle ünlü kaşif Marco Polo, Asya’daki yolculuğu sırasında gergedanı tek boynuzlu atla karıştırmıştır.

Dolayısıyla tek boynuzlu atın kökeninin bu hayvanda olduğu anlaşılıyor.

Bugün, Hint gergedanı mevcut beş türün en büyüğüdür ve Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) sınıflandırmasına göre “savunmasız” bir durumdadır. Bugün bile boynuzunun iyileştirici özelliklerine olan inanç, onu kaçak avlanma nesnesi haline getiriyor.

Fantastik bir hayvanın efsanesi

Açık olan bir şey varsa o da tek boynuzlu atın mükemmel mitolojik hayvanlardan biri olduğudur. Her ne kadar mevcut temsili orijinalinden uzak olsa da bu yaratığa duyulan hayranlık hala canlı durumda. Hekim Ctesias’ın bahsinin geçmesinden bu yana, fantastik bir yaratığa duyulan inanç, bu büyülü at hakkında yazan tarihçileri ve türün bilim insanlarını etkilemiştir.

O andan itibaren tek boynuzlu at, Orta Çağ ve Rönesans sanatında herkesin bildiği gibi kanıtlanan özellikleri ve nitelikleri kazandı. En göze çarpanlardan biri saflıkla bağlantılı dini sembolizmdi.

Bu türe olan ilgi, Hint gergedanı gibi türleri yaratıcı bir şekilde tanımlayan Avrupalı gezginlerin uyanık gözlerinden doğdu. Tek boynuzlu atlara duyulan bu hayranlık, efsaneye ilham veren hayvanların korunmasına yönlendirilebilir.