Parazit ve Konak Arasındaki Savaş

Yazan ve doğrulayan biyolog Samuel Sanchez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Hastalık ve salgın bugün gündemimizde. Maskelerden kapalı kurumlara, şimdi, her zamankinden de daha fazla, bazı organizmaların sadece bizden yararlanmak için var olduğu açık. Hücrelerimizden faydalanan bir parazit değilse koronavirüs nedir? Parazit ve konak arasında sürekli bir savaş vardır ve bugünün yazısında bunu keşfedeceğiz.

Parazitlerin diğer tüm canlılarla uzun süredir devam eden bir ilişkisi var, ancak çoğumuz bunu ancak şimdi gerçekten anlıyoruz. Başka bir türden konak bir organizmasıyla yaşamaktan fayda sağlayan varlıklar olarak tanımlanırlar. Parazitlik, konak için bir kayıp oranına dayanır. Örneğin, bir kene, bir köpeğin kanını beslenmek için emer ve köpek sağlığını kaybeder. Ancak her iki bileşen arasında nüanslarla dolu karmaşık bir savaş var.

Şimdi bildiğimiz şekliyle hayatın neden parazitler olmadan mümkün olmayacağını açıklayacağız.

Parazit türleri

İki ana parazit türü vardır:

• Mikroparazitler: Bunlar küçüktür ve hücrelerin içinde yaşarlar. Konak içinde çoğalırlar (örneğin bir virüs).
• Makroparazitler: Bunlar vücutta veya konaktaki boşluklarda yaşarlar. Konakta büyürler ama ondan uzaklaşırlar (genellikle burada keneler aklımıza gelir).

Genellikle parazitleri sadece kan emici olarak düşünürüz, ama gerçekte, onlar bundan daha kurnazdırlar. Diğer parazit türleri o kadar belirgin değildir. Bazıları türlerin ebeveyn bakımından (üreme parazitliği) yararlanırken, diğerleri bir hayvanın imkanlarından (sosyal parazitlik) yararlanır.

Parazit ve konak arasındaki savaş

Bir parazit bir konağa bağlandığında, birlikte evrim adı verilen bir süreç başlar. Her iki taraf da zaman içinde karşılıklı değiştiği için bu karmaşık bir olaydır.

Parazitler, konaklarını öldürmek istemezler.

Şaşırtıcı ama doğru olan bu ifade, hassas ve karmaşık bir ilişkiye neden oluyor. Parazit, ondan yararlanmaya devam etmek için konağı mümkün olduğu kadar uzun süre canlı tutmak ister. Bir virüs, vücudunda çoğalmaya başladığında onu taşıyan kişiyi öldürürse ne kazanır?

Düşünürsek, parazit denge ile ilgilenir. Birden fazla çalışma, en çok uyum sağlayan parazitlerin çok az etkiye sahip olanlar olduğunu göstermektedir.

Konak hasta olduğunu fark etmeden günlük faaliyetlerine devam ederse, virüsün aynı türden diğer hayvanlara yayılma olasılığı daha yüksektir. Bunun yerine, parazit konağı öldürürse, bundan yararlanmaya veya çoğalmaya devam edemez. Yüksek ölüm oranları, türlerin zaman içinde sona erdiğini gösterir.

Hayvanlar nasıl tepki verir?

Parazit doyuma ulaşırken, konak ondan kurtulmak için silahlar geliştirir. Karmaşık gen-gen hipotezi, enfeksiyöz bir ajanın her yeni özelliği için, konağın yanıt olarak bir savunma ürettiğini ileri sürer.

Hem hayvanın karmaşık bağışıklık sistemi hem de diğer engel türleri devreye girer. Hayvanlar, parazitlerin vücutlarına girmesini zorlaştıran yapılar oluşturarak gelişebilir: kalın deri, saç, nasırlar, mukus ve daha fazlası. Ayrıca hayvanların parazit bakımından yüksek yerlerden kaçınmayı öğrendikleri ve hatta türleri içinde hasta bireyleri belirledikleri davranışsal engeller de vardır.

Virüsler ve cinsellik, göründüğünden daha bağlantılı

Bulaşma ve enfeksiyonu önleme arasındaki bu yarış her iki taraf için de yorucu olabilir. Yine de temel bir fark var: parazit yalnızca enfekte olmak için yaşıyor, ancak konağın çoğalması gerekiyor.

Bir partner aramak ve onları etkilemek çok yorucudur. Sadece sağlıklı hayvanlar bunun için enerjiye sahiptir, oysa parazitli hayvanlar enerjilerini hastalıkla savaşırken kullanırlar. Bu “doğadaki en güçlüler kazanır” ifadesi burada doğrudur.

Bu nedenle, yalnızca güçlü bir bağışıklık sistemine ve etkili engellere sahip hayvanlar üreyebilir. Çocuklar bir dereceye kadar bu gücü miras alacak ve böylece hastalıklarla savaşmaya daha hazır olacaklar. Bu arada, parazitler onlarla birlikte engelleri aşmak ve enfeksiyon bulaştırmaya devam etmek için evrim geçirecektir.

Parazit ve konak arasında bir güç sorunu

Parazitlerin varlığı bize bir doğal seleksiyon örneği verir. Bu, hastalıkla mücadele edebilenlerin başarıyla üreyeceği, zayıfların yok olacağı anlamına gelir. Bu, hayvanları enfeksiyon tehdidine karşı hem immünolojik hem de fiziksel engeller oluşturmaya zorlar.

Bu, başka bir evrim mekanizmasıdır. Bu nedenle, parazitler olmadan, yaşam bildiğimiz haliyle var olmazdı.

—