Beyinlerinin Yarısıyla Uyuyan Hayvanlar

Yunusların ya da balinaların nasıl uyuduğunu daha önce hiç merak ettiniz mi? Nefes almak için yüzeye nasıl çıktıklarını? Peki ya, uzun süre boyunca uçmak zorunda kalan kuşlar? İster inanın ister inanmayın, beyinlerinin yarısıyla uyuyan hayvanlar vardır.

Aşağıda bu ilginç olayla ve hayvanlar alemindeki en ünlü olaylarla ilgili bilgi vereceğiz.

Uyku ve uyanıklık

Canlılar, davranışlarını ve fizyolojilerini biyolojik ritim yoluyla çevreye adapte eder. Yani, düzenli zaman aralıklarıyla biyolojik parametrelere bağlı olarak yaşarlar. Bu zaman aralıkları saat, gün ya da ay şeklinde olabilir. Dahası, belirli bir süre devam eden ritimlere  biyolojik saat denir.

Biyolojik saat uyku ve uyanıklık durumu işlevidir. Uyanıklık durumu, duyuların ve motor becerilerin hala çalışır şekilde uyanık olması halidir. Diğer yandan, uyku sırasında duyularımız çevreye “kapanır” ve motor becerilerimiz azalır.

Beyin aktivitesindeki bu değişiklik elektroensefalografi ile  kaydedilebilir ve yaydığı dalgaların görüntüsüne göre tanımlanabilir.

• Derin uyku, geniş aralıklı yavaş salınımlardan oluşur.
• Bunun aksine, uyanıklık durumunda salınımlar hızlıdır ve genişliği dardır.

Bu tür kayıtlar sayesinde uyku hakkında araştırmalar yürütülebilmektedir. Beynin uyku sırasında izlediği yol, kısmen uyanık kalarak hayatta kalmayı başaran türlerde beynin işleyişi hakkında bizlere birçok bilgi sağlar.

Beyinlerinin yarısıyla uyuyan hayvanlar hangileridir?

Denizdeki memeliler, kuşlar ve bazı muhtemel sürüngenler gün boyunca yarı uyanıklık (ayrıca bilinç eşiği) durumuna geçerler. Bu durumda su altında nefes almaya devam eder veya tehlikelere hazır bir halde beklerler.

Yarı uyanık kalmak için beynin bir kısmı dinlenirken deri etrafındakiler konusunda uyanık ve bilinçli bir hale geçer. Bu olaya “tek hemisferik uyku” da denir. Bu durum yunuslarda derinlemesine araştırılmıştır.

Yunuslar tek bir beyin yarım küresiyle uyurlar. Bu süre zarfında, etraflarında olan biteni “yakından takip ederler”.  Yetişkinler genellikle açık gözünü sürü arkadaşına çevirirken; yavrular da annelerine yöneltir. Bununla ilgili şaşırtıcı olan şey ise, tüm bunlar olurken yüzmeye ara vermemeleridir.

Beyinlerinin yarısıyla uyuyan yunuslarda tek hemisferik uyku

Yunusların beyni, vücutlarına oranla büyüktür. Hatta, beyin büyüklüğüne göre, insan beyninden sonra en büyük ikinci beyne sahiptirler. Bu hayvanların beyinlerinde, beyin yarım kürelerinden geçen sayısız kıvrım vardır. Ancak beyinlerinin düzeni farklıdır. Örneğin, işitsel işlemlerden sorumlu bölge oldukça gelişmiştir.

Her iki kürenin fiziksel bağlantı noktası olan Corpus Callosum’un büyüklüğü de dikkat çekicidir. Uzmanlara göre, yarım küre ile uyuyabilmeyi bu alana borçlular. Dahası, yarım küreler arasında geçiş yapabilmeleri, “uyanık” kalan yarım küre ile yüzerken ve nefes alırken dinlenmelerini sağlar.

Beynin sadece bir yarım küresi uyurken, diğeri hayvanın oksijen alabilmesi için yüzeye çıkmasını sağlayacak kadar uyanıktır. 

Tek gözü açık uyumak

Birçok memelide, gözdeki birçok sinir beynin zıt ya da kontralateral yarım küresine ve küçük bir kısmı da aynı hizadaki yarım küreye ulaşır. Yunuslarda her iki göz de, sinirleri karşı yarım kürenin içine yansıtır. Bu yüzden, uyuyan yarım kürenin zıttındaki göz açık kalır.

Yunuslar sosyal hayvanlardır; genellikle grup halinde dolaşırlar. Sürüdeki sürekli gözetim, yırtıcıların okyanus gibi açık alanlarda her yönden veya her an gelebilecek saldıralarını önleyebilir.

Tek hemisferik uyku kuşlarda da gözlemlenmiştir. Yere tünemiş olduklarında bile çevrelerinin farkında olmak amacıyla bir gözleri açık uyurlar. Bu yetenek, aynı zamanda göçler ve uzun yolculuklar sırasında da çok faydalı olur.

Hayvanların sahip olduğu ve hayatta kalmak için kullandığı yetenekler karşısında şaşkınlığımızı hep dile getireceğiz. Bugünkü konu hakkında siz ne düşünüyorsunuz? Hoşunuza gittiğini umuyoruz!