Dodo Kuşu: Nesli Tükenen Bir Türün Hikayesi

Yazan ve doğrulayan biyolog Ana Díaz Maqueda

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

İnsanlar yüzyıllar boyunca dodo kuşları hakkında birçok şey yazdı. Ancak maalesef elimizde olan çoğu bilgi efsanelerden veya çizimlerden ibaret. Bu bilgiler son derece heyecan verici olsa da aslında bizi yanlış yönlendirebiliyor. Çünkü hala dodo kuşu hakkında elimizde çok az gerçek bilgi var. Hatta bilim insanları bu türün tam olarak neden ortadan kalktığı konusunda hala net değil.

Dodo kuşu: Fiziksel özellikleri

Dodo kuşu, güvercinler takımına ait uçamayan bir kuş türüdür. Madagaskar’ın doğusunda bulunan, Mauritius’a özgü bir canlıdır. Elimizde bu kuşa ait kemik kalıntıları bulunsa da, bu canlı türüne dair çoğu bilginin kaynağı efsaneler ve masallardır.

Toplanan bilgilere göre araştırmacılar bu kuş türünün büyük ve ağır olduğunu düşünüyor. Yaklaşık olarak 7 cm boya ve 13 kilo ağırlığa sahip olduğu tahmin edilen bu türün, kalça kemiği ve ayak bileği kalın olduğu için kaslı bacaklara sahip olduğu söyleniyor. Ancak kanatlarında bulunan kemiklerin oldukça kısa olması, bu türün uçamadığını gösteriyor.

İskelet kalıntıları, bu kuş türünün yaklaşık 20 cm uzunluğunda geniş bir gagası olduğunu da kanıtladı. Araştırmacılar gagasının şekline bakarak bu türün tahıllarla beslendiğini söylüyor. Genelde tohumlarla ve meyvelerle beslenen dodo kuşları, muhtemelen en çok dodo ağacı olarak da bilinen tambalakok ağacının tohumlarını yiyerek yaşamlarını sürdürüyorlardı.

Linnean Society Zooloji Dergisi tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre, dodo kuşunun oldukça gelişmiş bir koku alma becerisi vardı. Muhtemelen toprağa gömülü olan tohumları bulmak için bu yeteneğini kullanılıyordu. Bu tohumları güçlü bacaklarıyla topraktan çıkarmış olma ihtimalleri de yüksek.

Dodo kuşu neden ve nasıl yok oldu?

İnsanların dodo kuşlarını yok etmesi 100 yıldan daha az sürdü. İnsanlar 16. yüzyılda Mauritius adasına ilk kez ayak basmalarından bu yana dodo kuşunu ve diğer benzer kuş türlerini avlamaya başladılar. Bu uçamayan kuş türlerinin insanlardan önce adada başka düşmanları yoktu. Zaten dodo kuşu, kendini savunabilen bir tür değildi.

Görünüşe göre Dodo kuşu oldukça uysal bir türmüş. Bu kuş türünü yakalamak son derece kolaydı; çünkü dodo kuşu adanın bu yeni sakinlerinden başta korkmadı. Bu nedenle denizcilerin dodo kuşlarını avlaması ve öldürmesi çok da zor olmadı. Bu kontrolsüz avlanma nihayetinde bu türün neslinin tükenmesine neden oldu.

Dodo kuşu en son 1662 yılında görüldü. Bu tarihten itibaren birçok Dodo kuşu görme vakası gerçekleşti ancak raporlara göre, görüldüğü iddia edilen kuş türlerinin hiçbiri aslında dodo değildi. Dodo kuşu, kendisine benzeyen başka uçamayan kuş türleri ile kolayca karıştırılabiliyor. Genelde kırmızı Mauritius tavuğu, benzerliği nedeniyle dodo kuşuyla karıştırılıyor.

Ancak Science dergisinde yayınlanan ve türlerin neslinin tükenme olasılığıyla ilgili istatistiksel teknikler, dodo kuşlarının 1690’larda bile var olma ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor.

Aynı durumda olan diğer kuşlar

Dodo kuşu, insan faktörü nedeniyle nesli tükenen tek uçamayan kuş türü değildi. Aslında insanlarla karşılaştıktan sonra 100 sene içinde ortadan yok olan onlarca kuş türü var. Aşağıdaki listede, dodo kuşuyla aynı kaderi paylaşan bazı kuş türleri bulunuyor:

• Kırmızı Mauritius tavuğu (Aphanapteryx bonasia)
• Fil kuşu (Aepyornis maximus)
• Güney adası devi moa (Dinornis robustus)
• Geniş gagalı mao (Euryapteryx curtus)
• Güney kahverengi kivi (Apteryx australis)
• Cüce emu (Dromaius baudinianus)
• Arap deve kuşu (Struthio camelus syriacus)
• Amsterdam ördeği (Anas marecula)
• Yeni Zelanda kazı (Cnemiornis gracilis)
• Büyük dalıcımartı (Pinguinus impennis)
• Adzebill (Aptornis otidiformis)
• Hawkins su tavuğu (Diaphorapteryx hawkinsi)
• Aziz Helena tavuğu (Aphanocrex podarces)

Bir türün neslinin tükenmesi yalnızca o canlıya zarar vermez. Türler ne kadar küçük olursa olsun, küresel ekolojide her türün temel bir rolü vardır. Bu kadar çok sayıda türün neslinin tükenmesi, gezegende yaşayan bütün canlıları etkiler.