Uyumayan Hayvanlar: Böyle Bir Hayvan Var Mı?

Uyumak sadece dinlenmekle ilgili değildir. Uykuya dalmak, vücudun kendini onarmasına ve fonksiyonlarının düzgün bir şekilde çalışmasına yardımcı olan bir süreci başlatır. Dahası, uyurken beyin aktivitesi, hafıza ve öğrenme için önemli olan bir dizi nörolojik işlev gerçekleşir. Ancak tüm bunlara rağmen, bazı hayvanların hiç uyumadığını sanabilirsiniz. Peki doğada uyumayan hayvanlar var mı, hiç merak ettiniz mi?

Şaşırtıcı gelse de, uyumayan hiçbir hayvan yoktur; ancak bazı hayvanların nasıl ve ne kadar süre uyudukları büyük ölçüde değişir. Koala gibi bazı hayvanlar günde 20 saatten fazla uyurken, bazıları sadece birkaç dakika uyur.

Neden uyumamız gerekiyor?

Uyku tüm hayvanlar için hayati bir süreçtir ve uykusuzluk çeşitli bedensel işlevler için ciddi sonuçlar doğurabilir. Eğer uyumazlarsa arılar bile anormal ve düzensiz davranışlar sergileyebilirler.

Uyuduğumuzda, sadece çevremizdeki çeşitli uyaranlardan uzaklaşmış olup dinlenmiş olmayız. Aslında beyin geceleri de çalışır; kişisel anılarınızı ve gün içinde öğrendiğiniz her şeyi uykuda pekiştirirsiniz.

Uyumayan hayvanlar var mı?

Doğada çok az süre hatta birkaç dakika uyuyan ve yine de mükemmel bir şekilde hayatta kalabilen çok sayıda hayvan vardır. Bunu sağlayan şey yaşam alanlarının genel özellikleri ve yaşam tarzlarıdır. Bazı örneklere birlikte bakalım:

Zürafalar günde sadece birkaç saat uyur

Bu büyük otobur canlıların yeterince dinlenmek için günde sadece iki veya dört saat uyuması gerekir. Ancak yine de bu canlılar uzun süre uyumazlar ve en uzun dinlenme süreleri iki saati geçmez.

Zürafalar yaklaşık on dakikalık kısa aralıklarla uyurlar ve bu sürenin çoğu da ayakta geçer. Derin bir uykuya daldıklarında, başlarını sırtlarına yaslarlar.

Peki zürafalar neden bu kadar kısa süre uyuyorlar? Zürafalar eğer yere yatarak uyurlarsa çok daha savunmasız olurlar. Bir avcı ortaya çıkarsa eğer, tekrar ayağa kalkmak için harcayacakları o birkaç saniye yaşam ve ölüm arasındaki farkı yaratabilir.

Bu davranış aynı zamanda fil, at ve koyun gibi diğer hayvanlara av olabilen canlılarda da görülür.

Bu tuhaf uyku düzenini açıklamayı amaçlayan bir başka teori de beslenme alışkanlıkları ile ilgilidir. Diğer geviş getiren hayvanlar gibi zürafalar da günün çoğunu yemek yiyerek geçirir. Bir seferde saatlerce uyumak yerine, kısa süreler harcayarak yemek yemek ve uyumak arasında hızlı geçişler yapabilirler.

Kuşlar ve yunuslar zihinleri yarı açık haldeyken uyuyabilirler

Bilim insanlarının her zaman merak ettiği sorulardan biri, zamanlarının çoğunu havada veya suda geçiren hayvanların uyuyup uyumadığıdır. Bu sorunun cevabı, zihnin yarı açık olduğu yavaş dalga uykusunda (USWS) yatıyor.

Bu uyuma biçimi, kuşların ve suda yaşayan memelilerin hayatta kalmak için geliştirdikleri bir uyku şeklidir. Örneğin yunuslar, beynin bir yarım küresi hala uyanıkken uykuya dalarlar. Beynin iki yarım küresi birbirini her an izler; bu şekilde beynin tamamen dinlenmesine izin verirken aynı anda canlı nefes alabilir veya yüzebilir (hatta uçabilir).

Beynin bir yarım küresi uyurken, diğeri oksijen almak için yüzeye çıkabilecek kadar ‘bilinçli’ kalır. Buna ek olarak, bu tür bir uyku şeklini benimsemiş canlılar bir gözleri açık uyurlar.

Uyumayan hayvanlar: Böcekler uyur mu?

Böcekler de uyur, ancak farklı böcek grupları arasında birçok farklılıklar bulunur. Örneğin karıncalar günde aşağı yukarı dört saat kadar uyurlar; ancak her seferinde yaklaşık bir dakika uyuyarak 250 kez uykuya dalarlar.

İşçi ve asker karıncaların uyku düzeni bu şekildedir. Ancak kraliçe arı çok daha uzun süre uyur. Kuşkusuz, uyku bile hayvanlar aleminde bir ayrıcalıktır.

Peki balıklar? Onlar da mı uyuyorlar?

Balıkların suda yaşayan memeliler gibi nefes almak için yüzeye çıkmasına gerek yoktur, ancak her canlı gibi uyurken avcılara karşı çok daha savunmasız kalırlar. Diğer hayvanlarda olduğu gibi, farklı balık türlerinin de farklı uyku alışkanlıkları vardır. Bazı balıklar gündüz, bazıları ise gece ve alacakaranlıkta uyumayı tercih eder.

Balıkların çoğu saklanacak, yüzmek zorunda kalmayacakları ve metabolik aktivitelerini azaltabilecekleri bir yer arar. Aslında bu bahsettiğimiz eylem uykudan çok bir dinlenme şeklidir.

Ancak yine de şunu söylemeliyiz, derin uykuya girmemeleri dışında (balıklarda REM aşaması yoktur), balıklar aşağı yukarı diğer hayvanlar gibi uyur.
Yakın zamanda yapılan araştırmalar, genetik çalışmalar için önemli bir hayvan olan zebra balığının uykusuna odaklanıyor. Bu çalışmaların sonucunda zebra balığının beyninde REM uykusunun gerçekleştiği belgelendi. Aslında genlerimizin büyük bir bölümünü paylaştığımız bu balıklar, insanlara çok benzeyen bir uyku düzenine sahiptir.