Otçul Hayvanlar Arasındaki Rekabet
Aynı sürüdeki iki aslanın üstünlük kavgası ya da bir sırtlan ile akbabanın bir parça et için savaşması hepimizin aşina olduğu durumlardır. Peki vahşi yaşamda aralarında rekabet olduğunu bildiğimiz etçil hayvanlar dışında, otçul hayvanlar arasındaki rekabet hakkında bir bilginiz var mı?
Otçul hayvanlar arasındaki rekabet
“Rekabet” kavramı, biyologlar tarafından iki vahşi hayvan arasındaki doğal çekişme durumunu anlatırken sıkça kullanılan bir kavramdır. Farklı türler arasında olabileceği gibi aynı türler arasında da görülür.
Örneğin, Colorado’da üç farklı sincap türü yaşar (Geomys, Cratogeomys ve Thomomys spp.) ve bunlar aynı alanda üstünlüklerini kabul ettirmek için birbiriyle yarışır.
İki tür arasındaki rekabet, bir türün diğer türlerin yokluğundan faydalanarak rakiplerinin yerini almaya çalışmasından anlaşılır. Bu durum iki sincap arasında görülür: Eutamias dorsalis ve Eutamias umbrinus. Eutamias dorsalis baskın tür olmasına rağmen, eğer bölgedeki ağaçlar birbirine yakın bir şekilde büyümüşse Eutamias umbinus da rekabet şansı elde edebilir.
Kenya’da Büyük Rift Vadisi’ne (Great Rift Valley) yakın bir yerde aynı yaşam alanını paylaşan iki yabani tavşan türü vardır (Lepus capensis ve Lepus crawshayi). Bu bölgede çok sık yangın çıktığı için bu iki türün de yaşam alanı altüst olur. Bu durumda, L. capensis açık alanda daha iyi hareket edebildiği için Lepus crawshayi’ye karşı üstünlük sağlar. Ancak ağaçlar yeniden büyüdüğünde L. crawshayi tekrar üstünlüğünü geri kazanır.
Otçul hayvanlar arasındaki rekabet: tavşan yabani tavşana karşı
İnsanlar müdahale etmeden önce Avrupa yabani tavşanı (Lepus europaeus) henüz Pireneler’in ötesine hiç geçmemişti. Avrupa ada tavşanı (Oryctolagus cuniculus) İberya yabani tavşanının (Lepus granatensis) da olduğu İber Yarımadası’nda yaşıyordu.
Ancak yıllar geçtikçe Avrupalı tavşan ile yabani tavşan aynı alanı paylaşmaya başladı ve her ikisi de Avrupa, Güney Amerika ve Okyanusya’nın büyük bir kısmına yayıldı. Yabani tavşanlar Avustralya dışında diğer tavşanlardan daha büyük bir alanı kaplar.
Nasıl olduysa bu iki tür arasında bir çeşit allopatrik türleşme oldu. Bu da demek oluyor ki her biri farklı yaşam alanlarını tercih eden türler haline geldi. Bir tarafta kumlu ve killi topraklar, iğne yapraklı ormanlar ve çayırları tercih eden tavşanlar; diğer tarafta ise ekilebilir araziler, ekin alanları, kumullar ve açık ormanlık alanları tercih eden yabani tavşanlar var.
Kırsal bölgelerde yabani tavşanlar ile diğer tavşanların birbirinden hep kaçtığına inanılmıştır. Belki de bunun sebebi, tavşanların sayı olarak üstünlük sağladıkları zaman yabani tavşanları yorulana kadar kovalaması ve rahatsız etmesidir.
Uzmanlar Avustralya’da tavşanların yabani tavşanlardan daha hızlı olmasının nedenlerinden birinin bu olduğunu düşünüyor. Ancak söylentilere rağmen, tavşanlar ile yabani tavşanları diğer kıtalarda beraber otlarken görmemiz mümkün.
Neden tavşanlardan birinin daha çok olduğu yerde diğerinin sayısı daha azdır?
Miksomatoz
Avrupa’da 1950’de görülen miksomatoz adındaki bir hastalık sebebiyle binlerce tavşanın ölümü, tavşanlar ile yabani tavşanların birbiriyle nasıl bir etkileşim içinde olduğu hakkında bilgi veriyor. Tavşan sayısı azaldığında yabani tavşanların sayısında artış olduğu bilgisi böylece kanıtlanmış oldu. Bu da ancak iki türün rekabet içinde olmasıyla gerçekleşebilir.
Davranış
Tavşanlar ve yabani tavşanlar arasındaki bu çatışma haberlere de çokça konu olmuştu. Yüzyıllardır tavşanların yabani tavşanlara saldırdığını çokça kez duyduk. Ancak, aynı alanı paylaşıp yan yana barış içinde yemek yerken de görüldükleri oluyor.
Bu iki tür arasında normalde agresif davranışlar olmadığını gösteren araştırmalar da var. Yabani tavşanlar genelde tavşanların saldırısından kaçmaz. Tavşanların olduğu yerlerden ve genel olarak tavşanlardan da uzak durmazlar. Bu da demek oluyor ki birbirileriyle rekabet içinde olmaları için bir sebep yok. Bir tür bölgenin bir kısmında diğeri de başka bir yerde rahatça yaşayabilir.
Ortak hastalıklar
Normalde bir tavşan türüne özgü olan fakat diğer bir türde ölümcül olabilen bazı hastalıklara rastlandı. Örneğin, Graphidium strigosum adında bir parazit ilk önce tavşanlara bulaşmıştı. Ancak daha sonra, enfekte tavşanların bulunduğu alana giren yabani tavşanlara da bulaştığı keşfedildi.
Otçul hayvanlar arasındaki rekabet: sonuç
Avrupa tavşanı ile yabani tavşan arasındaki simpatrik türleşme aslında çok kısa bir süre önce gerçekleşmişti. Daha önceki rekabetçi davranışlarını açıklayan söylemlerden biri daha yeni yeni beraber yaşamaya alışma sürecinde olduklarına yönelikti.
Beslenmeleri de oldukça benzer olduğu için, deneyimlerimiz bize bu türlerin farklı yerlerde beslendikleri sürece beraber yaşayabildiklerini söylüyor. Ancak bir türün yokluğunda diğerinin onun yerini alacağı da bir gerçek.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Alves P, Ferrand N, Hackländer K. Lagomorph biology. Berlin: Springer; 2008.